หน้าที่ของปวงชนชาวไทยในรัฐธรรมนูญ: สถานะและความผูกพันทางกฎหมาย

บทคัดย่อ

หน้าที่ของปวงชนชาวไทยในรัฐธรรมนูญ มีบัญญัติไว้สืบเนื่องมากว่า 85 ปี ตั้งแต่รัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2475 จนถึงรัฐธรรมนูญฉบับปี พ.ศ. 2560 รัฐธรรมนูญของหลายประเทศก็มีการบัญญัติในส่วนนี้ไว้เช่นเดียวกัน แม้ในทางทฤษฎี สถานะทางกฎหมายของบทบัญญัติเกี่ยวกับหน้าที่ของประชาชนหรือพลเมืองหรือของบุคคล จะไม่ผูกพันและมีผลโดยตรงต่อบุคคลในการบังคับให้ต้องปฏิบัติตามที่รัฐธรรมนูญกำหนด แต่โดยสถานะแห่งอำนาจของรัฐธรรมนูญอันเป็นกฎหมายสูงสุดและเป็นกฎหมายแม่บท จึงส่งผลให้รัฐตรากฎหมายลำดับรองซึ่งมีผลบังคับโดยตรงต่อบุคคลได้ และโดยอำนาจแห่งกฎหมายลำดับรองนี้เอง ทำให้บุคคลต้องมีหน้าที่ปฏิบัติตามที่กฎหมายกำหนด มิเช่นนั้น บุคคลอาจมีความรับผิดในทางอาญาหรือทางแพ่งได้ ซึ่งหมายความว่าบทบัญญัติเกี่ยวกับหน้าที่ของประชาชนหรือพลเมืองหรือของบุคคลตามที่รัฐธรรมนูญกำหนด ได้แสดงผลทางอ้อมผ่านบทบัญญัติของกฎหมายลำดับรอง ให้บุคคลต้องผูกพันในทางกฎหมายที่มีสภาพบังคับโดยตรง อย่างไรก็ตาม บทบัญญัติบางประการของรัฐธรรมนูญ อาจมีผลโดยตรงต่อบุคคลได้ ซึ่งมิใช่ความรับผิดในทางอาญาหรือทางแพ่ง หากแต่เป็นการเสียไปหรือได้มาซึ่งสิทธิอย่างหนึ่งอย่างใด เช่น การเสียสิทธิในการไปเลือกตั้งครั้งถัดไป เพราะเหตุที่มิได้ไปใช้สิทธิเลือกตั้งในคราวที่ผ่านมา เป็นต้น นอกจากนั้น บทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญเกี่ยวกับหน้าที่ของประชาชนหรือพลเมืองหรือของบุคคล ยังสะท้อนถึงการตระหนักรู้ในหน้าที่ของปวงชนที่มีต่อสังคมและประเทศชาติ อันเป็นรากฐานที่สำคัญของจิตวิญญาณประชาชาติอีกด้วย