การศึกษาเปรียบเทียบรูปแบบการแสดงหุ่นกระบอกไทยและหุ่นกระบอกพม่า

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมา วิเคราะห์เปรียบเทียบรูปแบบการแสดงหุ่นกระบอกไทยและหุ่นกระบอกพม่า และเพื่อให้เกิดองค์ความรู้ที่สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในการเรียนการสอนและ
การสร้างสรรค์ผลงานทางนาฏศิลป์และการละครได้ในอนาคต โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพที่มีการเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสารทางวิชาการ การสังเกตการณ์ การสัมภาษณ์ และสื่อสารสนเทศ นำมาประกอบการวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูล

ผลการวิจัยพบว่า หุ่นกระบอกไทยกำเนิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยนายรื่น ซึ่งเลียนแบบมาจากหุ่นจีนไหหลำ ในขณะที่หุ่นกระบอกพม่าได้มีหลักฐานปรากฏเกี่ยวกับการแสดงหุ่นกระบอกเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ.1987 (ค.ศ.1444) สมัยพระเจ้านรปติ รูปแบบการแสดงแบ่งออกเป็น 9 ประเด็น ได้แก่ 1. นักแสดง ผู้เชิดของไทยหนึ่งคนสามารถเชิดตัวหุ่นได้หลายตัวแต่ผู้เชิดของพม่าหนึ่งคนสามารถเชิดหุ่นได้เพียงตัวเดียวเท่านั้น 2. ตัวหุ่น ไทยจะมีเพียงศีรษะและลำตัว ไม่มีขา แต่หุ่นกระบอกพม่าจะมีร่างกายครบทุกส่วน แต่งกายเสมือนคนจริง 3. กลวิธีและเทคนิคลีลาการเชิดหุ่น ไทยจะเชิดด้วยวิธีการบังคับก้านไม้หรือไม้ตะเกียบที่ติดกับตัวหุ่นซึ่งบังคับจากด้านล่าง แต่พม่าจะใช้วิธีการเชิดด้วยการบังคับเชือกที่ร้อยติดกับตัวหุ่นซึ่งบังคับจากด้านบน 4. เรื่องที่นิยมแสดง หุ่นกระบอกไทยนิยมแสดงเรื่องเกี่ยวกับวรรณคดี แต่พม่าจะนิยมเล่นเรื่องเกี่ยวกับนิทานชาดก ประวัติองค์พระเจดีย์ และประวัติศาสตร์ของพม่า 5. เครื่องดนตรี หุ่นกระบอกไทยและหุ่นกระบอกพม่าแตกต่างกันที่วงปี่พาทย์ของไทยจะใช้ปี่ แต่การแสดงของหุ่นกระบอกพม่าจะใช้ขลุ่ยแทนปี่ ไม่มีซออู้ กลองต๊อก กลองแต๋ว และม้าล่อ  6. โรงหุ่น โรงหุ่นกระบอกไทยจะมีขนาดเล็กกว่าโรงหุ่นกระบอกพม่า 7. ฉาก หุ่นกระบอกไทยจะมีประตูเข้าออกสองด้าน เน้นสีสันและลวดลายที่วิจิตรงดงาม แต่พม่าจะไม่มีประตูเข้าออกเป็นฉากผืนเดียว 8. โอกาสที่แสดง หุ่นกระบอกไทยจะแสดงในงานมหรสพต่าง ๆ แต่พม่าจะเล่นในงานมงคล งานเฉลิมฉลองพระธาตุ และเทศกาลวันสำคัญต่าง ๆ และ 9. ขนบธรรมเนียมและความเชื่อในการเชิดหุ่นจะแตกต่างกันไปตามหลักความเชื่อ ศาสนา วัฒนธรรมประเพณีของชาตินั้น ๆ