การสื่อสารความเชื่อจากสัญญะในพิธีกรรมของศิลปินพื้นบ้าน ละครเท่งตุ๊กจังหวัดจันทบุรี

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาความเชื่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในพิธีกรรมของศิลปินพื้นบ้านละครเท่งตุ๊กจังหวัดจันทบุรี และ (2) วิเคราะห์การสื่อสารความเชื่อจากสัญญะในพิธีกรรมของศิลปินพื้นบ้านละครเท่งตุ๊ก เป็นงานวิจัยชาติพันธุ์วรรณนาโดยเก็บข้อมูลกับศิลปินคณะละครเท่งตุ๊กจังหวัดจันทบุรี จำนวน 30 คน ด้วยเทคนิคการวิจัยแบบฝังตัว สังเกตแบบมีส่วนร่วม และสัมภาษณ์เชิงลึก การวิเคราะห์เอกสาร ผลการวิจัยพบว่า (1) ความเชื่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในพิธีกรรมของศิลปินละครเท่งตุ๊ก คือ พระฤๅษีนารท หรือพระภรตมุนี (พ่อแก่) และครูละครเท่งตุ๊กผู้ล่วงลับ บางคณะละครเชื่อครูหมอโนรา โดยการตอบสนองความเชื่อผ่านพิธีกรรมไหว้ครูละครเท่งตุ๊กทุกปี ซึ่งเป็นพิธีกรรมศักดิ์สิทธิ์ที่ผสมผสานความเชื่อระหว่างศาสนาพุทธ ศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และวิญญาณอันศักดิ์สิทธิ์ และ (2) การสื่อสารความเชื่อของศิลปินเท่งตุ๊ก (2.1) สามารถวิเคราะห์ได้ตามองค์ประกอบการสื่อสาร ได้แก่ ผู้ส่งสาร เนื้อหาสาระ ช่องทางการสื่อสาร ผู้รับสาร และผลกระทบจาการสื่อสารความเชื่อ โดยเกิดการสื่อสารความเชื่อ 2 ระดับ คือ การสื่อสารความเชื่อภายในบุคคล  และการสื่อสารระหว่างบุคคลภายในกลุ่มศิลปินเท่งตุ๊ก  (2.2) สัญญะในพิธีกรรมการไหว้ครูของละครเท่งตุ๊ก พบว่า (2.2.1) สัญญะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ สะท้อนความเชื่อเรื่องครู หมายถึง การแสดงความเคารพสิ่งศักดิ์สิทธิ์ในฐานะ “ครู” ผู้ถ่ายทอดศิลปะการแสดงละครเท่งตุ๊ก พิธีกรรมการไหว้ครูจึงเป็นสัญญะที่แสดงถึงการตอบแทนครูด้วยความกตัญญูกตเวทิตา การสำนึกในหน้าที่ของศิษย์ การสร้างความสามัคคี การให้อภัย และการอุทิศส่วนกุศลให้ครู (2.2.2) สัญญะเครื่องสักการะสังเวยบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ประกอบด้วยอาหารคาว-หวาน พืช-ผลไม้ หมายถึง การจัดเลี้ยงแสดงความขอบคุณสำนึกในคุณของสิ่งศักดิ์สิทธิ์ผู้เป็น “ครู” ของละครเท่งตุ๊ก โดยหวังว่าจะได้รับความสุข และความอุดมสมบูรณ์