การศึกษากระบวนการสร้างปัญญาในพระไตรปิฎก

บทคัดย่อ

          กระบวนการสร้างปัญญาในพระพุทธศาสนาเถรวาทให้ความสำคัญกับศรัทธาในฐานะองค์ธรรมที่นำเข้าสู่ปัญญา เมื่อมีศรัทธาแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการนำตนเองเข้าสู่การสร้างปัญญาซึ่งเกิดได้ด้วยปัจจัย 2 ประการ คือ (1) ปัจจัยภายนอก (ปรโตโฆสะ)(2) ปัจจัยภายใน (โยนิโสมนสิการ)กระบวนการสร้างปัญญาตามหลักไตรสิกขา คือ กระบวนการฝึกฝนพัฒนาตนด้วยอายตนะภายในตัวมนุษย์หรืออินทรีย์ 6 ด้วยอธิศีลสิกขา อธิจิตสิกขา อธิปัญญาสิกขาพระพุทธศาสนามีจุดมุ่งหมายของการเรียนรู้สูงสุดที่ปัญญา กล่าวคือ ปัญญาที่รู้เท่าทันสิ่งทั้งปวงตามธรรมชาติสามารถที่จะดำเนินชีวิตให้ถูกต้องดีงาม แก้ปัญหาในชีวิตและดับทุกข์ได้ ที่มีความสัมพันธ์กับกระบวนการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงสู่การปฏิบัติบนหลักความจริงหรืออริยสัจ คือ ความจริงเรื่องทุกข์ ความจริงเรื่องเหตุเกิดแห่งทุกข์ ความจริงเรื่องการดับทุกข์ และความจริงเรื่องทางปฏิบัติให้ถึงทางดับทุกข์ ทุกข์หรือปัญหาของชีวิตเกิดจาก กิเลส ตัณหา การดับกิเลสและตัณหาสามารถดับได้ด้วยการฝึกสติตามหลักไตรสิกขาที่พัฒนาใน 4 ด้าน ได้แก่ กายภาวนา ศีลภาวนา จิตตภาวนา ปัญญาภาวนา ทำให้เกิดสัมมาทิฏฐิ คือการเห็นชอบ เกิดความรู้ความเข้าใจในสิ่งที่ดีงามนำไปสู่ประโยชน์ คือ (1) ทิฏฐธัมมิกัตถประโยชน์ คือ ประโยชน์ที่ได้รับในปัจจุบัน (2) สัมปรายิกัตถประโยชน์ คือ ประโยชน์ที่จะได้รับในอนาคต (3) ปรมัตถประโยชน์ คือ ประโยชน์จุดหมายสูงสุดของพระพุทธศาสนา คือ นิพพาน