ลักษณะของบทเพลงแสดงความไว้อาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบการใช้ภาษา เนื้อหา และกลวิธีการใช้ภาษาที่ปรากฏในบทเพลงแสดงความไว้อาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลย ผู้วิจัยได้เลือกบทเพลงที่แต่งขึ้นเพื่อแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชซึ่งมีการเผยแพร่ตั้งแต่วันที่ 13 ตุลาคม 2559 ถึงวันที่ 27 มีนาคม 2560 จากสื่อออนไลน์ผ่าน ยูทูป (Youtube) และ เฟซบุ๊ก (Facebook) ซึ่งเป็นบทเพลงที่ได้รับความนิยมสูงจากสื่อออนไลน์โดยพิจารณาจากจำนวนการเข้าชม การกดไลค์ และการกดแชร์ จำนวน 93 เพลง  

           ผลการวิจัยพบว่า เนื้อหาในบทเพลงแสดงความไว้อาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ได้แก่ ด้านการแสดงความไว้อาลัยที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการเสด็จสวรรคต การสูญเสีย การอาลัยอาวรณ์ และการหวนระลึกถึง ด้านพระราชกรณียกิจ ได้แก่ การปกครอง ด้านการเกษตร การจัดการทรัพยากรน้ำ การเยี่ยมราษฎร การศึกษา การแก้ปัญหา และการประชาสงเคราะห์ ด้านการแสดงความจงรักภักดี และด้านเนื้อหาเกี่ยวกับการเทิดพระเกียรติ ได้แก่ การเทิดพระเกียรติโดยให้ความสำคัญระดับโลก การเทิดพระเกียรติเป็นมหาราชา และการเทิดพระเกียรติในลักษณะทั่ว ๆ ไป

           ด้านรูปแบบของบทเพลงแบ่งเป็น 2 ประการ ได้แก่ โครงสร้างของเพลง และแนวเพลง ด้านโครงสร้างของบทเพลงนิยมใช้รูปแบบเอกบท AA AA A จำนวน 4 เพลง ได้แก่ เพลง น้ำตาไม่หยุดไหล ชาวไทยคิดถึงพ่อ เพลง กษัตริย์แห่งประชาธิปไตย เพลงองค์เดียวในโลก เพลงลำภูไทด้วยหัวใจที่ฮักพ่อ รูปแบบทวิบท  A B A B จำนวน 5 เพลง ได้แก่ เพลง วันที่พ่อไม่อยู่ เพลงสลาย (13 ตุลาคม 2559) เพลง ลูกสุดอาลัย เพลง รักพ่อ รักแผ่นดิน และ เพลงรูปที่ข้างฝาของ  รูปแบบตรีบท A B A มีจำนวนทั้งหมด 5 เพลง ได้แก่ เพลงพ่อครับ เพลงกล่อมพ่อ เพลงด้วยหัวใจของพ่อ  เพลงพ่อยังอยู่ เพลงขอเป็นข้ารองบาททุกชาติไป ทำนองเพลงแบบแบบตรีบท ประเภทซองฟอร์มปรากฏมากที่สุด  ด้านรูปแบบประเภทของแนวเพลง แบ่งตามรูปแบบของดนตรีและแบ่งตามแนวดนตรีของไทยที่มีความเกี่ยวข้องกับวิถีชีวิต รูปแบบดนตรี เป็นแนวป๊อบ มากที่สุด จำนวน 52 ชิ้นงาน เนื้อเพลงส่วนใหญ่กล่าวถึงพระราชกรณียกิจ รองลงมา คือ เป็นดนตรีแนวลูกทุ่ง จำนวน 31 ชิ้นงาน เนื้อหาของเพลงจะเน้นการแสดงความอาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ส่วนดนตรีแนวโฟล์ค มีน้อยที่สุด จำนวน 5 ชิ้นงาน เนื้อเพลงมักแสดงอารมณ์ของกลุ่มบุคคล มีเนื้อร้องหรือท่วงทำนองเรียบง่ายเพลง ภาษาที่ใช้ในเพลงลูกทุ่งมีสองรูปแบบคือภาษามาตรฐานและภาษาชาวบ้าน

          กลวิธีทางภาษาในบทเพลงแสดงความไว้อาลัยแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชได้แก่ 1. กลวิธีทางภาษาการใช้คำ มีการเลือกใช้คำสรรพนามแทนพระองค์และคำนามเรียกพระองค์การใช้คำซ้ำใช้ซ้ำกันที่ต้นบาท เพลงทูลกระหม่อมพ่อซ้ำที่ท้ายบาท  เพลงพ่อของฉันซ้ำกันที่ต้นบาททุกบาทเพลงคืนสู่สวรรค์ การซ้ำประโยคเพลงความฝันของพ่อการใช้คำสามัญเพลงคืนสู่สวรรค์เพลงหาที่สุดมิได้เพลงเดิมพันที่ยิ่งใหญ่การใช้สัมผัสมีการใช้สัมผัสสระและสัมผัสอักษรสัมผัสสระ ได้แก่ คำเคียง เพลงฉันเกิดในรัชกาลที่ 9  คำเทียบเคียง เพลงพ่อภูมิพล  คำทบเคียง เพลงขอเป็นลูกพ่อ  คำแทรกเคียง เพลงพ่อจ๋า คำแทรกแอก เพลงเทวดากลับฟ้า และคำเทียมแอกเพลงสวรรค์ใจร้ายสัมผัสอักษรได้แก่ คำคู่ เพลงพ่อครับ คำเทียบคู่ เพลงแบบอย่างของลูก คำเทียบรถ บทเพลง ฟ้าร้องไห้ คำเทียมรถ เพลงพ่อของไทยในใจตลอดกาล คำทบคู่ เพลงรักพ่อตลอดกาล  คำแทรกคู่ เพลงด้วยรักของพ่อ และคำแทรกรถเพลงสองมือพ่อ  2. การใช้โวหารโวหารที่นำมาใช้ ได้แก่ นามนัย เพลงพ่อของไทยในใจตลอดกาล อุปลักษณ์ เพลงพ่อไม่ได้จากเราไปไหน อุปมา เพลงน้ำตาไม่หยุดไหลชาวไทยคิดถึงพ่อและเพลงส่งพ่อคืนฟ้า ปฏิรูปพจน์ เพลงรอยยิ้มของพ่อ เพลง คำสัญญาต่อหน้ารูปพ่อ เพลงตามรอยพ่อหลวง ร.9 เพลงกล่อมพ่อ เพลงเพื่อพ่อ สมพจนัย เพลงพ่อภูมิพลบุคลาธิษฐาน เพลงพ่อคือผู้ให้ อติพจน์ เพลง พ่อครับ ปฏิปุจฉา  เพลง พ่อครับ อุทาหรณ์ เพลงบ้านของพ่อ  และสัญลักษณ์เพลง สวรรค์ใจร้าย