นัยแฝงในอารมณ์ขันผ่านนิตยสารขายหัวเราะ พ.ศ.2559

บทคัดย่อ

การศึกษาเรื่องนัยแฝงในอารมณ์ขันผ่านนิตยสารขายหัวเราะ ปี พ.ศ. 2559 มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษานัยแฝงในอารมณ์ขันที่สื่อสารผ่านการ์ตูนนิตยสารรายสัปดาห์ “ขายหัวเราะ” เฉพาะที่พิมพ์ พ.ศ.2559 จำนวน 43 ฉบับ วิธีการศึกษาใช้ทฤษฎีการวิเคราะห์ตัวบท (Textual Analysis) เป็นหลักในการวิเคราะห์ผ่านกรอบแนวคิดสัญวิทยา (Semiology) ร่วมกับทฤษฎีบทบาทหน้าที่ของอารมณ์ขันในสังคมของเอฟเนอร์ ซิฟ (Avner Ziv) มาวิเคราะห์ตัวบทคือมุกตลกในนิตยสารดังกล่าว เพื่อนำไปสู่ความเข้าใจสังคมไทยบางมิติได้ชัดเจนขึ้นผ่านวัฒนธรรมอารมณ์ขัน

ผลการศึกษาพบว่า นัยแฝงเป็นการรับรู้ระดับลึกที่สุดของมุกตลก อันเป็นระดับความหมายทางวัฒนธรรม นัยแฝงที่พบใน “ขายหัวเราะ” ที่นำมาศึกษานี้ แบ่งได้เป็น 4 กลุ่ม โดยเรียงลำดับจากปริมาณมากไปหาน้อย ได้แก่ 1) กลุ่มปรากฏการณ์ทางสังคม สะท้อนภาพความเปลี่ยนแปลงของสังคมไทยที่เกี่ยวกับวิถีการใช้ชีวิตในสังคมทุนนิยมที่นำมาสู่ประเด็นการล้อเลียน เสียดสี วิพากษ์วิจารณ์ 2) กลุ่มเพศสภาพและความหลากหลายทางเพศ สะท้อนภาพของสังคมชายเป็นใหญ่ที่เป็นผู้กำหนดบทบาท และลักษณะของเพศอื่นที่เกิดขึ้นในสังคมไทย และบางครั้งก็กำหนดตัวเองโดยที่ไม่ได้ตั้งใจ วาทกรรมการถูกทำให้กลายเป็นวัตถุทางเพศนั้นเพศหญิงมีปริมาณมากที่สุด แม้ว่าจะมีการเปิดพื้นที่ให้กลุ่มผู้มีความหลากหลายทางเพศมากขึ้นแต่ยังก้าวไม่พ้นการล้อเลียนพวกเขาเหล่านั้น 3) กลุ่มประเภทของงานเขียนและงานศิลปะ (Genre) สะท้อนพื้นฐานทางความคิดของแต่ละวัฒนธรรมที่ผลิตงานเหล่านั้นขึ้นมา ทั้งในงานของไทยและต่างประเทศ ได้แก่ วรรณกรรม นิทานพื้นบ้าน เรื่องสั้น นวนิยาย ละครวิทยุและโทรทัศน์ ภาพยนตร์ และเพลง เป็นต้น ซึ่งเป็นการปะทะประสานระหว่างสังคมจารีตแบบดั้งเดิมกับสังคมเสรีแบบใหม่ การ์ตูนจะนำเรื่องเหล่านี้มาล้อเลียน เสียดสี วิพากษ์ วิจารณ์ 4) กลุ่มความเชื่อในสังคมไทย สะท้อนความเชื่อดั้งเดิมในสังคมไทยที่สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน จนทำให้คนรุ่นใหม่บางกลุ่มพยายามกำหนดและเหมารวมภาพของความเชื่อเหล่านั้นว่าเป็นสิ่งไร้สาระ ผลสรุปรวมทั้งหมดบ่งชี้ว่า สังคมไทยเป็นสังคมที่วัฒนธรรมอารมณ์ขันมีพลังในการวิพากษ์วิจารณ์ หรือตำหนิ ติเตียนโดยไม่ต้องเผชิญหน้าโดยตรง ทำให้ความขัดแย้งไม่รุนแรง ทั้งยังใช้อารมณ์ขันช่วยผ่อนคลายความเครียดยามเผชิญกับวิกฤต นอกจากนั้น จากการสื่อสารที่ไหลเวียนของมุกตลกในการ์ตูน แสดงว่า ความคิดและความเชื่อเดิมทางวัฒนธรรมบางอย่างได้ฝังลึกลงไปในวิถีคิดและวิธีปฏิบัติ ส่งผลให้ความคิด และความเชื่อทางวัฒนธรรมนั้นถูกนำเสนอ และส่งต่อออกไปทั้งโดยรู้ตัวและไม่รู้ตัว ซึ่งเป็นการตอกย้ำและตรึงชุดความคิดเดิมให้อยู่กับสังคมนั้นต่อไป