การตีความศิลปกรรมดวงดาวของรัชกาลที่ 4 ในวัดคู่ บรมนิวาส-ราชนัดดาราม
คำสำคัญ:
วัดบรมนิวาส, วัดราชนัดดาราม, ดวงดาว, ดาราศาสตร์, โหราศาสตร์บทคัดย่อ
บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรายงานสำรวจและตีความศิลปกรรมดวงดาวของรัชกาลที่ 4 ในวัดคู่ บรมนิวาส-ราชนัดดาราม พบว่าวัดราชนัดดารามเป็นศูนย์แสดงความรู้ศาสตร์แห่งดวงดาวในแง่โหราศาสตร์ทั้งภาคคำนวณและภาคพยากรณ์ ภาคคำนวณเกี่ยวข้องกับการนับวันเดือนปีตามปฏิทินโหร ซึ่งต้องใช้ทั้งคำนวณและสังเกตการโคจรของพระจันทร์และพระอาทิตย์เทียบกับดาวฤกษ์ประจำจักรราศีต่างๆ ซึ่งแสดงโดยภาพจิตรกรรมฝาผนังในพระอุโบสถ ส่วนโหราศาสตร์ภาคพยากรณ์นั้นทรงแสดงจิตรกรรมเทวดาพระเคราะห์คู่มิตรที่บานหน้าต่าง และเทวดาพระเคราะห์คู่สมพลบนใบเสมา นอกจากนี้จิตรกรรมในพระอุโบสถยังแสดงการปฏิบัติพุทธกิจของพระพุทธเจ้าในช่วงเข้า-ออกพรรษาตามกาลปฏิทิน ในขณะที่จิตรกรรมในพระอุโบสถวัดบรมนิวาสแสดงความรู้ทางดาราศาสตร์สากลเกี่ยวกับดาวเคราะห์ในระบบสุริยะ ส่วนภาพจันทร์เพ็ญและจันทร์ดับสื่อถึงการนับปักขคณนาตามปฏิทินพระฝ่ายธรรมยุติที่ต้องปฏิบัติสมณกิจให้ตรงกับกาลปฏิทินตามพุทธบัญญัติ
References
Crown Property Bureau. (2011). Debsirindranusorn. Bangkok: Plan Printing. (in Thai)
สำนักงานทรัพย์สินส่วนพระมหากษัตริย์. (2554). เทพศิรินทรานุสรณ์. กรุงเทพฯ: แปลนพริ้นติ้ง.
Eberhard, Wolfram. (2006). A dictionary of Chinese symbols. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
Herschel, John F. W. (1861). Outlines of Astronomy. Philadelphia: Blanchard & Lea.
Kijvet Pongsathorn. (2021). Turning point of the universe Thailand's first Solar System mural in the Phra Ubosot Wat Boromniwas. Retrieved Aug 3, 2022, from www.facebook.com/khondudao/ (in Thai)
พงศธร กิจเวช. (2564). จุดเปลี่ยนจักรวาล ภาพจิตรกรรมฝาผนังระบบสุริยะแห่งแรกของไทยในโบสถ์วัดบรมนิวาส. www.facebook.com/khondudao เข้าถึงเมื่อวันที่ 3 สิงหาคม 2565.
Lertrattanarungsi Wipas. (2019). Before the solar eclipse at Wa Kor. In Songkumchum Sikkha. (Editor), King Mongkut's prophecy: Controversy between astronomy and astrology, (pp. 156). Bangkok: Illuminations Editions. (in Thai)
วิภัส เลิศรัตนรังษี. (2562). ก่อนจะเกิดสรรพคราสหว้ากอ. ใน สิกขา สองคำชุม (บก.), พระจอมเกล้าฯพยากรณ์ : ความย้อนแย้งของดาราศาสตร์กับโหราศาสตร์ในสังคมไทยสมัยใหม่, (หน้า 102-113). กรุงเทพฯ: อิลลูมิเนชั่นส์ เอดิชั่นส์.
Plu-Luang. (2019). King Mongkut and Thai Astrology. In Songkumchum Sikkha. (Editor), King Mongkut's prophecy: Controversy between astronomy and astrology, (pp. 102-113). Bangkok: Illuminations Editions. (in Thai)
พลูหลวง. (2562). พระจอมเกล้าฯกับโหราศาสตร์ไทย. ใน สิกขา สองคำชุม (บก.), พระจอมเกล้าฯพยากรณ์ : ความย้อนแย้งของดาราศาสตร์กับโหราศาสตร์ในสังคมไทยสมัยใหม่, (หน้า 102-113). กรุงเทพฯ: อิลลูมิเนชั่นส์ เอดิชั่นส์.
Reynolds, James. (1859). Popular Astronomy, A Description of the Principal Phenomena of Astronomy. London: George Phillip and Son.
Vajirayan Library. (1923). Collection of the Announcement of King Rama IV, Volume V. Phranakorn: Sophonphipatthanakorn Printing. (in Thai)
หอพระสมุดวชิรญาณ. (2466). ประชุมประกาศรัชกาลที่ 4 ภาค 5. พระนครฯ: โสภณพิพรรฒธนากร.
Vajirayan Library. (1924). Collection of the announcement of King Rama IV, Volume Miscellaneous part I. Phranakorn: Bamrungnukulkij Printing. (in Thai)
หอพระสมุดวชิรญาณ. (2467). ประชุมประกาศรัชกาลที่ 4. ภาคปกิรณกะ ส่วนที่ 1. พระนครฯ: บำรุงนุกูลกิจ.
Vajirayan Library. (1926). Collection of the announcement of King Rama IV, Volume miscellaneous part II. Phranakorn: Sophonphipatthanakorn Printing. (in Thai)
หอพระสมุดวชิรญาณ. (2469). ประชุมประกาศรัชกาลที่ 4. ภาคปกิรณกะ ส่วนที่ 2. พระนครฯ: โสภณพิพรรฒธนากร.
Wat Boromniwas. (2014). 180th Anniversary Celebration of Wat Boromniwas Ratchaworawihan, B.E. 1834-2014. Bangkok: Wat Boromniwas. (in Thai)
วัดบรมนิวาส. (2557). งานสมโภช 180 ปีวัดบรมนิวาสราชวรวิหาร พุทธศักราช 2377 – 2557. กรุงเทพฯ: วัดบรมนิวาส
Youngrod Wilairat and Ongwuthiwet Thawatchai. (2016). Decoding the murals of King Mongkut-KruaInKhong. Nonthaburi: Museum Press. (in Thai)
วิไลรัตน์ ยังรอดและธวัชชัย องศ์วุฒิเวทย์. (2559). ถอดรหัส ภาพผนัง พระจอมเกล้า-ขรัวอินโข่ง. นนทบุรี: มิวเซียมเพรส.