ข้าว: พืชเศรษฐกิจในยุคสนธิสัญญาเบาว์ริงที่ส่งผลต่อศิลปกรรมในวัดปทุมวนาราม-เวฬุราชิน
คำสำคัญ:
วัดปทุมวนาราม, วัดเวฬุราชิน, สนธิสัญญาเบาว์ริง, รัชกาลที่ 4, พญาคันคากบทคัดย่อ
บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่ออธิบายอิทธิพลของข้าว พืชเศรษฐกิจยุคหลังลงนามสนธิสัญญาเบาว์ริงที่ส่งผลต่อการสร้างงานศิลปกรรมของวัดปทุมวนารามและวัดเวฬุราชินซึ่งกำลังสร้างในช่วงเวลานั้น โดยศิลปกรรมในวัดปทุมวนารามที่เกี่ยวข้องกับ ข้าว-ชาวนา-การปลูกข้าว ได้แก่ (1) ลวดลายภาพธรรมชาติท้องนาและชีวิตชาวนาที่บานประตู-หน้าต่างพระอุโบสถ (2) รัชกาลที่ 4 โปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระสายน์มาประดิษฐาน ณ พระอุโบสถ และพระราชนิพนธ์ตำนานพระสายน์ราชาธิบายว่าพระพุทธรูปนี้มีฤทธิ์บันดาลให้เกิดฝนได้ (3) จัดตั้งประติมากรรมคางคกศิลา สัญลักษณ์ของพญาคันคากไว้ท้ายพระอุโบสถ พญาคันคากนี้เป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์บูชาเพื่อขอฝนตามความเชื่อชาวนาลาว ส่วนวัดเวฬุราชินนั้นประดิษฐ์ลายหน้าบันเป็นภาพสองพญานาคชิงเหรียญกษาปณ์แต้เม้งทงป้อซึ่งดัดแปลงมาจากภาพสองมังกรชิงมุกไฟ เพื่อสื่อถึงการเกิดฝนตก และสอดคล้องกับตราประจำตำแหน่งเจ้าพระยาพลเทพ (พญานาค) และเงินเหรียญกษาปณ์ที่นำมาใช้แทนเงินพดด้วงในสมัยนั้น
เอกสารอ้างอิง
Bongsasilp, B. (2006). An architectural study of Wat Padumvanaram Rajvoravihar. Bangkok:
Architecture and Related Arts, Silpakorn University. (in Thai)
Chom Klao Chao Yu Hua, Phrabat Somdet Phra. (1926). Legend of Phra Sai, Sra Pathum Temple. Phranakorn: Sophonphipatthanakorn Printing. (in Thai)
Clergy of Wat Anongkaram. (1968). Collection of the announcement of King Rama IV, B.E. 1851 – 1861. Thonburi: Damrongtham Printing. (in Thai)
Eberhard, W. (2006). A dictionary of Chinese symbols. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
Lausunthorn, N. (2001). The Klong-Kolaboth Poem of Wat Phra Chetuphon. Bangkok: Clergy of Wat Phra Chetuphon. (in Thai)
Nana, K. (2012). Behind the bowring treaty and the history of Sir John Bowring. Bangkok: Matichon.
(in Thai)
Pavareswariyalongkorn, Somdej Phra Mahasamanachao Krom Phraya. (1960). Memorandum Account for rainwater amount. Phranakorn: Kamjai karnpim. (in Thai)
Preamkulanan, P. (2017). Temple-Palace in his Royal intention of King Rama IV. Bangkok: Matichon. (in Thai)
The National Archives of the UK (TNA). (1855). Treaty of friendship and commerce between great Britain and Siam. Reference: FO 94/492.
Thipakornwong, Chao Phraya. (2012). The Royal Chronicles of Rattanakosin, Rama I – IV. Vol. II. Nontaburi: SriPhanya. (in Thai)
Tungtananuwat, W. (2022). Interpretation of the Stellar Arts of King Rama IV in the Couple Temples: Boromniwas-Ratchanaddaram. EAU Heritage Journal Social Science and Humanities, 12(3), 31-41. (in Thai)
Williams, C. A. S. (2006). Chinese Symbolism and Art Motifs. (4th ed.). Singapore: Tuttle Publishing.
