ข้าวหลาม: ความหมายเชิงสัญลักษณ์และพลวัตในบริบทการท่องเที่ยวในสังคมไทยร่วมสมัย
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้ศึกษาวัฒนธรรมการทำข้าวหลามและประเพณีทำบุญข้าวหลามของชุมชนลาวในบริบทสังคมไทยร่วมสมัยแบ่งประเด็นศึกษาเป็น 2 ประเด็น คือศึกษาความหมายเชิงสัญลักษณ์ของข้าวหลามในฐานะที่เป็นอาหารในพิธีกรรม และวิเคราะห์พลวัตของงานบุญข้าวหลาม และข้าวหลามเมื่อดำรงอยู่ในบริบทสังคมไทยร่วมสมัยใช้แนวคิดทางมานุษยวิทยา และคติชนวิทยาโดยพิจารณาจากเอกสารงานวิจัยที่ศึกษาประเพณีทำบุญข้าวหลามและทำบุญข้าวใหม่ รวมถึงข้อมูลการจัดงานประเพณีบุญข้าวหลามเพื่อการท่องเที่ยวในสื่อออนไลน์ ผลการศึกษาพบว่า ในสังคมประเพณี งานบุญข้าวหลามเป็นประเพณีหลังฤดูการเก็บเกี่ยว นิยมจัดในช่วงเดือนสามซึ่งเป็นเวลาที่อากาศหนาวและไม้ไผ่มีเยื่อมากมีการแบ่งข้าวที่เก็บเกี่ยวมาใหม่มาเผาเป็นข้าวหลามเพื่อทำบุญตามความเชื่อเรื่องอานิสงส์การถวายทานข้าวใหม่ บุญข้าวหลามมีความหมายเชิงสัญลักษณ์เกี่ยวกับความอุดมสมบูรณ์ในการผลิตข้าว เพราะมีเค้าความเชื่อมาจากการนำผล ผลิตใหม่มาเซ่นไหว้ผีเพื่อตอบแทนที่ผีเอื้ออำนวยความอุดมสมบูรณ์ในการทำนา ปัจจุบัน หน่วยงานภาครัฐเข้ามามีบทบาทเป็นผู้สืบทอดและจัดงานประเพณีบุญข้าวหลามในท้องถิ่นที่เป็นที่ตั้งของชุมชนชาวลาว มีการประยุกต์สร้างสรรค์ประเพณีบุญข้าวหลามให้เป็นกิจกรรมความบันเทิง ทำให้งานบุญข้าวหลามมีพลวัตจากพิธีกรรมทางศาสนาที่เน้นการถวายข้าวหลามแด่พระภิกษุสงฆ์ ไปเป็นการแสดงที่ตอบสนองการท่องเที่ยวในบริบทเศรษฐกิจสร้างสรรค์
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
เนื้อหาและข้อมูลในบทความที่ลงตีพิมพ์ในวารสารฟ้าเหนือระบบ ThaiJO2 ถือเป็นข้อคิดเห็นและความรับผิดชอบของบทความโดยตรงซึ่งกองบรรณาธิการวารสารไม่จำเป็นต้องเห็นด้วยหรือร่วมรับผิดชอบใด ๆ
บทความ ข้อมูล เนื้อหา รูปภาพ ฯลฯ ที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารฟ้าเหนือระบบ ThaiJO2 ถือเป็นลิขสิทธิ์ของ วารสารฟ้าเหนือระบบ ThaiJO2 หากบุคคลหรือหน่วยงานใดต้องการนำทั้งหมดหรือส่วนหนึ่งส่วนใดไปเผยแพร่ต่อ หรือเพื่อกระทำการใดๆจะต้องได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากวารสารฟ้าเหนือระบบ ThaiJO2 ก่อนเท่านั้น
เอกสารอ้างอิง
ชาญยุทธ สอนจันทร์. (2560). การผลิตซ้ำและการสร้างใหม่ในประเพณีบุญข้าวจี่ อำเภอโพธิ์ชัย จังหวัดร้อยเอ็ด. วารสารวิถีสังคมมนุษย์, 5(2), 167-189.
ณัฐนันท์ วิริยะวิทย์ และ นิสิต อัตตเจริญวงศ์. (2567). ขนมในงานบุญประเพณี “ฮีต 12 คอง 14”: ซอฟต์พาวเวอร์ไทยพวน ตามโครงการศาสตร์พระราชา ยกระดับการท่องเที่ยวเชิงชาติพันธุ์ จังหวัดนครนายก. วารสารวิจัยราชภัฏพระนคร สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์, 19(2), 313-327.
ธวัช ปุณโณทก. (2542). บุญข้าวจี่. สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 2 (น. 503-505). มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์.
นรินทร์ เจริญพันธ์ และ สุธี วังเตือย. (2560). การพัฒนาผลิตภัณฑ์ข้าวหลามเพื่อเพิ่มมูลค่าให้กับผลิตผลเกษตรท้องถิ่นในพื้นที่จังหวัดสระแก้ว. วารสาร เทคโนโลยีการอาหาร มหาวิทยาลัยสยาม, 12(1), 48-58.
ปฐม หงษ์สุวรรณ. (2560). ประเพณีประดิษฐ์ในชุมชนอีสานลุ่มน้ำโขง. คลังนานาวิทยา.
ปรานี วงษ์เทศ. (2548). ประเพณี 12 เดือนในประวัติศาสตร์สังคมวัฒนธรรมเพื่อความอยู่รอดของคน. มติชน.
เปลวเทียน เจษฎาชัยยุทธ์. (2553). การจัดการเศรษฐกิจชุมชนข้าวหลามบ้านอาฮาม ตำบลท่าวังผา จังหวัดน่าน [วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ยุทธพงศ์ มาตย์วิเศษ. (2562, 18 กรกฎาคม). มังมูน บุญข้าว: เสาค้ำวัฒนธรรมอีสาน. นิตยสารทางอีศาน. https://e-shann.com.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2556). พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔ (พิมพ์ครั้งที่ 2). ราชบัณฑิตยสถาน.
วรรณา รัตนประเสริฐ. (2528). คำและลักษณะคำในภาษาลาวเวียงในจังหวัดฉะเชิงเทรา [วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์].มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ศรีเลา เกษพรหม. (2542). ทานเข้าใหม่ ทานเข้าล้นบาตร. สารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคเหนือ เล่ม 6 (น. 2,755-2,757). มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์.
สีลา วีระวงศ์. (2529). ฮีตสิบสอง. ศูนย์ศิลปวัฒนธรรมวิทยาลัยครูอุบลราชธานี.
สุจิตต์ วงษ์เทศ. (2564, 20 มกราคม). หุงข้าวหลาม ทำขวัญข้าว ‘วันกำฟ้า’ มกราคม-กุมภาพันธ์. มติชนสุดสัปดาห์. https://www.matichonweekly.com.
เสาวลักษณ์ อนันตศานต์. (2557). การศึกษาวิถีชีวิตพื้นบ้าน. มหาวิทยาลัยรามคำแหง.
หลิน หยูเจีย. (2555). การสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่น: กรณีศึกษาการทำข้าวหลามหนองมน เทศบาลเมืองแสนสุข จังหวัดชลบุรี [วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต ไม่ได้ตีพิมพ์]. มหาวิทยาลัยบูรพา.
อุดม บัวศรี. (2546). วัฒนธรรมอีสาน. โรงพิมพ์คลังนานาวิทยา.
