การเสริมสร้างกระบวนการเรียนรู้และปรับใช้เทคโนโลยีเพื่อยกระดับผลผลิตข้าวบนพื้นที่สูง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บ้านห้วยไคร้ ตำบลเปียงหลวง บ้านม่วงป๊อก ตำบลแสนไห และบ้านแม่หาด ตำบลเมืองแหง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่ มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสูง และเป็นที่ตั้งถิ่นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ซึ่งปลูกข้าวไร่และข้าวนาขั้นบันไดเพื่อการบริโภคในครัวเรือนเป็นหลัก แต่มีการใช้ปุ๋ยเคมี สารป้องกันกำจัดโรคและแมลงศัตรูข้าวเพิ่มขึ้น ส่งผลให้ต้นทุนการผลิตสูงขึ้น และส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมทั้งกับชุมชนบนพื้นที่สูงและพื้นที่ใกล้เคียง งานวิจัยนี้จึงเสริมสร้างกระบวนการเรียนรู้และปรับใช้เทคโนโลยีกระบวนการผลิตข้าวที่เหมาะสมให้กับเกษตรกรบนพื้นที่สูง และยกระดับผลผลิตข้าวให้เพียงพอต่อการบริโภคในชุมชน โดยคัดเลือกเกษตรกรตัวแทนที่มีความสนใจ กระตือรือร้น เสียสละ และเกษตรกรผู้นำชุมชนที่ชุมชนยอมรับ จำนวน 13 ราย เพื่อพัฒนาทักษะ ความรู้ กระบวนการคิดเพื่อเป็นตัวแทนพัฒนาและขยายผลกระบวนการปลูกข้าวบนพื้นที่สูงของชุมชน ด้วยกระบวนการ ดังนี้ 1) การจัดเวทีชุมชนในแต่ละตำบล 2) การกำหนดเป้าหมายการพัฒนา และวางแนวทางการแก้ไขปัญหา 3) การถ่ายทอดองค์ความรู้เทคโนโลยีการผลิตข้าวของกรมการข้าว 4) การจัดทำแปลงสาธิตเรียนรู้ และปรับใช้เทคโนโลยีการผลิตข้าวที่เหมาะสมกับพื้นที่สูง และ 5) การประเมินการยอมรับเทคโนโลยีการผลิตข้าวบนพื้นที่สูง โดยเกษตรกรตัวแทนเป็นผู้ลงมือปฏิบัติ พร้อมประเมินผลระหว่างดำเนินงาน เริ่มตั้งแต่การใช้อัตราเมล็ดพันธุ์ การจัดการแปลง การใช้ปุ๋ยตามค่าวิเคราะห์ดิน การป้องกันกำจัดโรค แมลงศัตรูข้าว และการเก็บเกี่ยวในระยะที่เหมาะสม แบ่งเป็นชุดเทคโนโลยีข้าวไร่ และเทคโนโลยีข้าวนาขั้นบันได รวม 13 แปลง ส่งผลให้ผลผลิตข้าวไร่เพิ่มขึ้นร้อยละ 5.4 ต้นทุนการผลิตลดลงร้อยละ 12.6 และผลผลิตข้าวนาขั้นบันไดเพิ่มขึ้นร้อยละ 10.0 ต้นทุนลดลงร้อยละ 10.5 ในระหว่างดำเนินการเกษตรกรตัวแทนเป็นผู้ถ่ายทอดเทคโนโลยีให้กับคนในชุมชน ทำให้เกษตรกรผู้ปลูกข้าวบนพื้นที่สูงมีความรู้ ความเข้าใจในกระบวนการผลิตข้าวที่ถูกต้อง และสะท้อนปัญหาการผลิตข้าว เพื่อหาทางแก้ไขปัญหาร่วมกัน ซึ่งเป็นการสร้างความมั่นคงทางอาหารของครัวเรือนและชุมชน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Area Based Development Research Journal values copyright protection and licensing to safeguard author rights and facilitate the appropriate dissemination of research. Our policies ensure openness, accessibility, and attribution. Authors retain copyright ownership, and articles are published under a Creative Commons Attribution License (CC BY), allowing sharing, adaptation, and proper attribution. Authors have the freedom to publish under the CC BY license, granting broad reuse and distribution permissions. The journal supports posting articles on third-party repositories, adhering to institutional and funding restrictions. Author guidelines detail copyright and licensing requirements, empowering authors with knowledge about their rights and responsibilities. These policies cultivate an environment of collaboration, openness, and responsible sharing, benefiting authors and the research community while honoring intellectual property rights.
เอกสารอ้างอิง
Arunrat, N., Sereenonchai, S., & Hatano, R. (2022). Effects of fire on soil organic carbon, soil total nitrogen, and soil properties under rotational shifting cultivation in northern Thailand. Journal of Environmental Management, 303, 113978.
Bureau of Rice Research and Development. (2007). Rice diseases and prevention and control. Bangkok: Bureau of Rice Research and Development, Rice Department. (in Thai).
Bureau of Rice Research and Development. (2009). Recommendations for using fertilizer based on soil analysis values. (2nd edition). Bangkok: Bureau of Rice Research and Development, Rice Department. (in Thai).
Canprasert, W. (1999). Seed production technology. Bangkok: Kasetsart University Kamphaeng Saen Campus. (in Thai).
Damrongkiat, C. (2012). Upland rice and food security development in highland areas. Bangkok: Rice Department. (in Thai).
Department of Agriculture. (2020). Suitable crop cultivation systems in the upper northern region. Bangkok: Office of Agricultural Research and Development Region 1, Department of Agriculture, Ministry of Agriculture and Cooperatives. (in Thai).
Elakiya, N., Keerthana, G., & Safiya, S. (2023). Effects of forest fire on soil properties. International Journal of Plant & Soil Science, 35(20), 8-17.
Food and Agriculture Organization. (2008). An introduction to the basic concepts of food security. Retrieved March 21, 2021, from: https://www.fao.org/4/al936e/al936e00.pdf.
Hansapiromchoke, P., & Natakuatoong, O. (2017). The approach for learning processes management for community planning.
Srinakharinwirot Research and Development Journal of Humanities and Social Sciences, 11(1), 99-109. (in Thai).
Hantanapong, A. (2011). Research and development on highland rice production for food security. Bangkok: Bureau of Rice Research and Development. Rice Department. (in Thai).
Hantanapong, A. (2016). Research and development on water and rice nutrient management after converting upland rice fields to rice terraces in slopping area. Bangkok: Rice Research and Development Office, Rice Department. (in Thai).
Highland Research and Development Institute (Public Organization). (2023). About the highland conditions. Retrieved September 10, 2024, from: https://www.hrdi.or.th/about/Highland. (in Thai).
Jaikawin, S., Punyatuy, S., Kanghae, P., Hantanapong, A., Yodjai, A., Chaiboontha, S., ..., & Chanbut, S. (2018). Zonification, rice production and food security survey of ethnic groups of farmers in upper northern region. Thai Rice Research Journal, 9(1), 60-76. (in Thai).
Joradol, B., Preededilok, F., & Thanaphum, S. (2021). Models of participatory learning process to enhance organic fruit management. The New Viridian Journal of Art, Humanities and Social Sciences, 1(4), 15-27. (in Thai).
Land Development Department. (2019). Land use plan of Thailand. Retrieved September 10, 2024, from: https://webapp.ldd.go.th/lpd/EconomicCrops.php. (in Thai).
Land Development Department. (2022). General information: Rice. Retrieved September 10, 2024, from: https://webapp.ldd.go.th/lpd/node_modules/img/Download/zonmap/zonmap2/agri_zone_th.pdf. (in Thai).
Njato, M., Yasuhiro, T., & Aung, Z. (2020). Dipping rice seedlings in P-enriched slurry increases grain yield and shortens day to heading on P-deficient lowlands in the central highland of Madagascar. Field Crops Research, 254, 107806.
Ngamcharoen, P., & Renliang, L. (2024). Learning process for self-development to become a smart farmer via the farmers’ network. Journal of MCU Peace Studies, 12(1), 105-116. (in Thai).
Phapumma, A., Monkham, T., Chankaew, S., Kaewpradit, W., Harakotr, P., & Sanitchon, J. (2020). Characterization of indigenous upland rice varieties for high yield potential and grain quality characters under rainfed conditions in Thailand. Annals of Agricultural Sciences, 65(2), 179-187.
Punyatuy, S., Boonmee, N., Kibthong, V., Meepunya, S., Chanbut, S., Ancheta, J., & Yodjai, A. (2018). Upland rice and food security of highland ethnic groups in Chiang Mai. Agricultural Science and Management Journal, 1(2), 95-108. (in Thai).
Rice Department. (2024). Rice knowledge: Production management handbook. Retrieved September 10, 2024, from: https://webold.ricethailand.go.th/rkb/manual/index.php-file=content.php&id=49.htm. (in Thai).
Saeliw, K., Sopapum, N., & Anongrak, N. (2018). Economic suitability of applying rice zoning policy: A case study of rice production in Chiang Mai. Khon Kaen Agriculture Journal, 46(SUPPL 1), 713-718. (in Thai).
Saengloetuthai, J., Thongnin, P., Booncherdchoo, N., Maneerat, C., Srisopha, Y., & Takomsane, M. (2020). Action learning. Academic Journal of Phetchaburi Rajabhat University, 10(3), 155-163. (in Thai).
Samoeng Rice Research Center. (2019). Royal initiated projects report’ 2019. Retrieved August 27, 2020, from:http://smgrrc.ricethailand.go.th/index.php/2016-04-22-02-54-13. (in Thai).
Social Research Institute. (2013). Final report: The study to identify ways to promote food and livelihood security of ethnic minority group in protected areas: The case of Karen in western. forest, phase I. Retrieved September 10, 2024, from: https://cusri.chula.ac.th/archives/complete_report/รายงานฉบัับสมบููรณ์์-การศึึ. (in Thai).
Sriratanasak, W., Phatthasutthi, R., Jiengwattana, N., Patilupanuson, P., Ritmontree, T., & Sengsim, P. (2007). Insects-pests of rice and prevention and elimination. Bangkok: Bureau of Rice Research and Development, Rice Department. (in Thai).
Sungpalee, W., Praksapraw, Y., Reungmalai, N., Sangkham, W., & Hermhuk, S. (2021). A comparative study on upland rice yield in different shifting cultivation areas at Mae Tuen sub-district, Omkoi district, Chiang Mai province. Journal of Agricultural Production, 3(3), 15-26. (in Thai).
Tuiwong, P., & Thebault Prom-u-thai, C. (2021) Improving grain yield and zinc accumulation by zinc fertilizer management in wetland and upland rice varieties. Khon Kaen Agriculture Journal, 49(4), 799-809. (in Thai).
Upper Northern Rice Research Center Group. (2020a). Highland terrace paddy cultivation technology. (2nd edition). Phrae: Phrae Rice Research Center, Upper Northern Rice Research Center Group Division of Rice Research and Development, Rice Department. (in Thai).
Upper Northern Rice Research Center Group. (2020b). Sustainable technology on upland rice cultivation. (2nd edition). Phrae: Phrae Rice Research Center, Upper Northern Rice Research Center Group Division of Rice Research and Development, Rice Department. (in Thai).
Wattakawigran, S. (2009). Converting upland rice to terrace rice: An alternative for sustainable rice farming system in highlands. Thai Rice Research Journal, 3(1), 79-84. (in Thai).
Wiang Haeng District Office. (2020). General information. Retrieved September 27, 2020, from: https://whianghaeng.wordpress.com/data/. (in Thai).
