ภูมินิเวศวิทยาในวัฒนธรรมล้านนากับแนวทางการบูรณาการทางภูมิสถาปัตยกรรมเพื่อลดผลกระทบทางอุทกวิทยาน้ำผิวดินจากการเปลี่ยนแปลงสิ่งปกคลุมผิวดิน กรณีศึกษาแอ่งเชียงใหม่-ลำพูน

บทคัดย่อ

บทความนี้กล่าวถึงประเด็นของการเปลี่ยนแปลงลักษณะสิ่งปกคลุมผิวดินในภูมินิเวศวัฒนธรรมล้านนาผ่าน กรณีศึกษาแอ่งเชียงใหม่-ลำพูน เพื่อสังเคราะห์พื้นที่กรณีศึกษาในประเด็นเกี่ยวกับภูมิปัญญาการจัดการน้ำในภูมินิเวศ วัฒนธรรมล้านนา รวมถึงผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสิ่งปกคลุมผิวดินในอดีต และปัจจุบัน โดยมีแนวทางทาง ภูมิสถาปัตยกรรมเป็นฐานความคิด ผลจากการสังเคราะห์พื้นที่กรณีศึกษาชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่างพื้นที่และบทบาทหน้าที่ของโครงสร้างภูมินิเวศซึ่งตั้งอยู่บนพื้นที่นั้น ตลอดจนการเข้าไปใช้ประโยชน์จากภูมินิเวศของมนุษย์ ในภูมินิเวศวัฒนธรรมล้านนาด้วยผลการศึกษาพบว่าโครงสร้างภูมินิเวศสำคัญที่ทำหน้าที่เป็นระเบียงภูมินิเวศของภูมินิเวศวัฒนธรรมล้านนา ในแอ่งเชียงใหม่-ลำพูน ประกอบด้วย ลำห้วย ลำเหมืองฝาย และผืนนา เชื่อมโยงกันเป็นโครงข่ายขนาดใหญ่ที่ส่งผล
ถึงกันทั้งหมดตั้งแต่พื้นที่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ โดยในรอบ 20 ปี พื้นที่แอ่งเชียงใหม่-ลำพูนมีพื้นที่สิ่งปกคลุมผิวดินประเภทพืชพรรณลดลงร้อยละ 15 ทำให้สัดส่วนพื้นที่สิ่งปกคลุมผิวดินประเภทซึมน้ำได้ดีต่อพื้นที่สิ่งปกคลุมผิวดินประเภทซึมน้ำต่ำลดลงจาก 6:1 เป็น 3:1 ส่งผลให้ค่าสัมประสิทธิ์ความสัมพันธ์ระหว่างน้ำฝนสะสมกับปริมาณ น้ำหลากบนผิวดินบริเวณพื้นที่กลางน้ำ และปลายน้ำเพิ่มขึ้นจาก 46 เป็น 50 และ 59 เป็น 67 ตามลำดับ มีผลทำให้ ปริมาณน้ำผิวดินเพิ่มขึ้น และอัตราการไหลสูงสุดของน้ำในลำน้ำเพิ่มสูงขึ้น ซึ่งการรักษาโครงสร้างภูมินิเวศ เช่น การอนุรักษ์โครงข่ายลำเหมือง การฟื้นฟูทางน้ำในอดีต หรือ การควบคุมบริเวณเพื่อการขยายตัวของเมือง จะเป็นการช่วยลดผลกระทบทางอุทกวิทยาที่อาจเกิดขึ้นได้