บทบาทของความเชื่อและเพศสภาวะที่มีต่อการจัดการพื้นที่ในเรือนกลุ่มไทพวนในเชียงขวาง สปป. ลาว

บทคัดย่อ

ในบรรดากลุ่มผู้พูดภาษาตระกูลไททั้งหลาย กลุ่มไทพวนเป็นตัวอย่างที่น่าสนใจในประเด็นแบบแผนการจัดการพื้นที่ภายในเรือน ซึ่งสะท้อนความเชื่อทางสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์ที่ใช้เป็นกรอบในการอยู่อาศัยร่วมกัน  การศึกษานี้จึงตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับโลกทัศน์ของกลุ่มชาติพันธุ์ไทพวน เกี่ยวกับความเชื่อ โดยเฉพาะ ความเชื่อเรื่องผี สถานะทางสังคมและเพศสภาวะ ที่มีผลกับการจัดการในเรือนพื้นถิ่น  โดยเฉพาะลำดับศักดิ์ของที่ว่าง โดยที่ว่างนั้นๆ มักมีนัยของหน้าที่และมีความหมายแฝงอยู่ด้วยเสมอ ในเรือนไทพวนเชียงขวาง สปป.ลาว มีการจัดการพื้นที่ที่มีลำดับศักดิ์ของที่ว่างสัมพันธ์กับความเชื่อเรื่องผีกับเพศสภาวะ คือ ส่วนหน้าของเรือนสัมพันธ์โดยตรงกับความเชื่อที่กำหนดให้พื้นที่ที่มีผีควบคุมอยู่มีศักดิ์สูงกว่าด้านหลังเรือน ผู้ชายครองปริมณฑลส่วนหน้าของเรือน สำหรับผู้หญิงซึ่งถือบทบาทดูแลความเป็นอยู่ของสมาชิกในครัวเรือนนั้น จะครองปริมณฑลส่วนในซึ่งส่วนใหญ่เป็นด้านหลังของเรือน

            บทความนี้ได้ชี้ให้เห็นถึงการมีอยู่ของความเชื่อและบทบาทของเพศสภาพที่กำหนดแบบแผนการใช้พื้นที่เรือนที่ยังไม่ค่อยได้มีการอภิปรายในประเด็นนี้มากนัก  โดยเฉพาะอย่างยิ่งการศึกษาถึงบทบาทของเพศสภาวะเป็นส่วนหนึ่งในการทำความเข้าใจและชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์รวมไปถึงการอธิบายกลไกการก่อรูปทางสถาปัตยกรรมกลุ่มไทพวนผ่านมิติทางสังคมวัฒนธรรม ซึ่งแนวคิดเหล่านี้มีส่วนในการกำหนดคุณลักษณะของที่ว่าง อันถือได้ว่าเป็นปฐมบทของลักษณะร่วมของการก่อรูปสถาปัตยกรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ไท และมีส่วนเติมเต็มความรู้และการวิจัยสถาปัตยกรรมสิ่งแวดล้อมกลุ่มผู้พูดภาษาตระกูลไท ที่การกระจายตัวอย่างกว้างขวางและได้รับการพัฒนาในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มาอย่างต่อเนื่องนับแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน