ความสัมพันธ์ขององค์ประกอบศาลา พันธุ์ไผ่ และวัสดุประกอบในการก่อสร้างศาลาไม้ไผ่ อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษาความสัมพันธ์ขององค์ประกอบศาลา พันธุ์ไผ่ และวัสดุประกอบ (2) แบบศาลาที่ทำการก่อสร้าง อันเป็นภูมิปัญญาที่เกิดจากประสบการณ์ของช่างท้องถิ่น โดยวิธีการลงพื้นที่เพื่อสำรวจ สัมภาษณ์ รังวัด และสังเกตการณ์การก่อสร้าง บริเวณตลาดชุมชนโคกโจด อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม  ประกอบไปด้วย 1) ศาลาขนาดเล็ก 1.20 X 2.00 ม. 2) ศาลาขนาดกลาง 2.00 X 2.00 ม. 3) ศาลาขนาดใหญ่ 2.00 X 3.00 ม. สามารถสรุปผลการศึกษาได้ดังนี้

ประเด็นที่ 1 “ความสัมพันธ์ขององค์ประกอบศาลา พันธุ์ไผ่ และวัสดุประกอบ” สรุปได้ว่า มีความสัมพันธ์ซึ่งกันและกันอันเกิดจากปัจจัยทางด้านคุณสมบัติทางกายภาพและเชิงกลของไผ่แต่ละสายพันธุ์ กล่าวคือ (1) ในองค์ประกอบศาลาส่วนที่เป็นเสาโครงสร้างหลัก (Superstructure) พบการใช้ไผ่ป่าและไผ่บ้านแบบเต็มลำเท่านั้น อันเนื่องมาจากกำลังรับแรงอัดขนาดเสี้ยนที่มากถึง 400-700 ksc และมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 8-16 ซม. ส่งผลให้ไผ่ทั้งสองชนิดมีความเหนียวของผิวไผ่และความหนาของเนื้อไผ่ ดังนั้นการใช้วัสดุประกอบจึงสัมพันธ์กับคุณสมบัติดังกล่าว ทำให้เกิดการใช้ตะปูตอกไม้ขนาด 3” และ 2 ½” ซึ่งไม่ทำให้ผิวไผ่แตกเนื่องมาจากแรงกระแทกหรือแรงเสียดทาน (Friction) ระหว่างผิวไผ่กับผิวตะปู  (2) ในองค์ประกอบศาลาส่วนอื่นๆหรือส่วนปิดล้อม (Enclosure) พบการใช้ไผ่สร้างไพรแบบเต็มลำและแบบผ่าซีก ซึ่งมีกำลังรับแรงอัดขนานเสี้ยนอยู่ที่ 386-400 ksc และมีเส้นผ่านศูนย์กลาง 3-6 ซม. พบรอยต่อแบบสอดลำไผ่ที่มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางเล็กกว่า เข้าไปในลำไผ่ที่มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางใหญ่กว่า (Positive fitting joint or Ladder joint) และพบการใช้วัสดุประกอบประเภทลูกแม็กลมขาเดี่ยวเบอร์ F25, F30 ในองค์ประกอบศาลาส่วนต่างๆ ยกเว้นบริเวณแป้นปูพื้น ที่ใช้ลูกแม็กลมขาคู่ เบอร์ 416J เท่านั้น อันเป็นผลมาจากการใช้งานและคุณสมบัติของไผ่ที่จะเหี่ยวลงเล็กน้อยหลังการเก็บเกี่ยวหากไผ่นั้นยังไม่แห้งพอ

ประเด็นที่ 2 “แบบศาลาที่ทำการก่อสร้าง” สรุปได้ว่า พบรูปแบบที่เรียกว่า ทรงกระท่อม ซึ่งมีความกว้างของระยะเสา(Span) มากที่สุดไม่เกิน 2.00 ม. ยาวมากที่สุดไม่เกิน 3.00 ม. เป็นผลมาจากปัจจัยทางด้านการขนส่งโดยรถกระบะ ซึ่งมีระยะบรรทุกอยู่ที่ 1.50 X 2.30 ม. ส่งผลให้มีระยะยื่นในการบรรทุกได้ไม่เกิน 2.10 X 3.00 ม. ตามมาตรฐานกฎหมายกรมการขนส่งทางบก

ในการศึกษานี้มุ่งเน้นการลงพื้นที่ภาคสนามร่วมกับการทบทวนวรรณกรรม เพื่อแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นรวมถึงจัดเรียงและคัดแยกข้อมูลการก่อสร้างศาลาไม้ไผ่ในท้องถิ่นให้เป็นระบบ สามารถใช้ประโยชน์ในการเป็นฐานข้อมูลเพื่อออกแบบและก่อสร้างศาลารูปทรงอื่นๆ ให้น่าสนใจยิ่งขึ้น  นอกจากนี้ยังเป็นการต่อยอดการพัฒนางานไผ่ในระดับท้องถิ่น ให้เป็นที่รู้จักในวงกว้างต่อไป