การเปลี่ยนแปลงของความทันสมัยภายใต้อิทธิพลของทางรถไฟสายกรุงเทพฯ–อุบลฯ ในตึกแถว 2 ชั้น 7 คูหาริมถนนหลวง จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

ความทันสมัยที่เกิดจากกระแสการปฏิวัติอุตสาหกรรมในชาติตะวันตก ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคม รวมถึงประเทศไทยเริ่มมีการรับความทันสมัยนับตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 จากการทำสนธิสัญญาเบาว์ริง มีการเปิดการค้าเสรี และมีการปรับเปลี่ยนสังคมตามปัจจัยต่าง ๆ ที่มุ่งสู่ความทันสมัยโดยเฉพาะอย่างยิ่งในรัชกาลที่ 5 เริ่มมีการปฏิรูปการปกครอง เกิดแนวคิดสร้างทางรถไฟเชื่อมระหว่างกรุงเทพฯ-อุบลราชธานี แล้วเสร็จใน พ.ศ. 2473 (รัชกาลที่ 7) ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญในหลายมิติ อย่างกรณีศึกษาตึกแถว 2 ชั้น 7 คูหา บนถนนหลวง อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี ที่สะท้อนให้เห็นความแตกต่างทั้งก่อนและหลังการมาของเส้นทางรถไฟ จึงเป็นที่มาของวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาและวิเคราะห์ปัจจัยที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบ เทคนิคการก่อสร้าง วัสดุ ทั้งก่อนและหลังการมาของทางรถไฟ ผ่านพัฒนาการการก่อสร้างตึกแถว ด้วยวิธีการลงพื้นที่ภาคสนาม ค้นคว้าข้อมูลทางประวัติศาสตร์ สังเกตการณ์ และสัมภาษณ์ ผลการศึกษาพบว่า จากปรากฏการณ์การดังกล่าว ที่เชื่อมโยงกับแนวคิดความทันสมัย (MODERNIZATION) ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงในหลายมิติ ทั้งเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรม หรือค่านิยมของผู้คนที่ต่างพยายามปรับตัวหรือยอมรับสิ่งใหม่เข้ามาใช้ในวิถีชีวิต ซึ่งการก่อตัวในช่วงแรก 4 คูหา แสดงถึงค่านิยม คติความเชื่อ รวมไปถึงการพกพาสัมภาระทางวัฒนธรรมของชาวจีนอย่างก๋งตั๊บซึ่งเป็นเจ้าของอาคารสู่การปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมและบริบทปัจจัยต่าง ๆ  โดยรูปแบบและเทคนิคการก่อสร้างที่ยังคงเป็นแนวคิดแบบจีนผสมตะวันตก  รวมไปถึงมีการผสมผสานทางวัฒนธรรมของกลุ่มคนที่เข้ามาภายในย่านที่สะท้อนผ่านรูปแบบและเทคนิคการก่อสร้าง แต่หลังจากเส้นทางรถไฟมาถึงอุบลราชธานี มีแนวคิดการก่อสร้างเพิ่มเติมอีก 3 คูหาในช่วงที่ 2 เพื่อรองรับกิจกรรมการค้าและอยู่อาศัยโดยเกิดเทคนิคและกระบวนการก่อสร้างด้วยวัสดุใหม่ ๆ และมีความทันสมัยมากขึ้น ขณะที่รูปแบบของอาคารมีความต่อเนื่องจากช่วงแรก หากแต่ว่าลวดลายบางส่วนลดความปราณีตลงซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนผ่านจากความเชื่อในระบบสังคมจารีตสู่ความเรียบง่ายหรือความเป็นสมัยใหม่ ส่วนในมิติเศรษฐกิจ สังคม มีความหลากหลายของสินค้าและผู้คนเริ่มอพยพเข้ามาภายในย่านเพิ่มมากขึ้น

ดังนั้นมิติของความทันสมัยต่างช่วยสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงและกระบวนการปรับตัว  ทั้งทางด้านกายภาพ ที่มีทั้งการปรับรูปแบบ วัสดุ และเทคนิคกระบวนการก่อสร้าง หรือแม้แต่การปรับใช้พื้นที่ภายในอาคารเพื่อให้สอดคล้องต่อมิติทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรมหรือค่านิยมที่เปลี่ยนไป