การท่องเที่ยวชุมชนบนฐานทุนนิเวศสู่การขับเคลื่อนเศรษฐกิจและ สังคมฐานรากอย่างสร้างสรรค์ ตำบลบ้านขาว อำเภอระโนด จังหวัดสงขลา
DOI:
https://doi.org/10.14456/bei.2025.3คำสำคัญ:
การท่องเที่ยวชุมชน, การท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์, ทุนนิเวศ, ตำบลบ้านขาวบทคัดย่อ
ปัญหาด้านการบริหารจัดการในพื้นที่เป็นประเด็นปัญหาสำคัญสำหรับการท่องเที่ยวของชุมชนบ้านขาว โดยมีปัญหาหลัก ได้แก่ การขาดการเชื่อมโยงฐานทุนนิเวศ การขาดการพัฒนาอย่างต่อเนื่องและยกระดับศักยภาพอย่างสร้างสรรค์ รวมถึงการขาดองค์ความรู้ด้านการท่องเที่ยวที่จำเป็นต่อการพัฒนาพื้นที่ยั่งยืน นอกขากนี้ ยังประสบปัญหาการขาดกระบวนการรับรู้ การประชาสัมพันธ์ และสื่อเผยแพร่องค์ความรู้อย่างมีประสิทธิภาพ งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาศักยภาพของพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวชุมชนบ้านขาวให้ก้าวสู่การยกระดับด้านแหล่งท่องเที่ยว รายได้ อาชีพ และ คุณภาพชีวิตของชุมชน ซึ่งจะนำไปสู่การพัฒนาพื้นที่อย่างยั่งยืนผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชน กระบวนการสำคัญที่ใช้ในการดำเนินงานวิจัย คือ การสร้างการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการ การกำหนดแนวทางในการขับเคลื่อนการท่องเที่ยวแบบองค์รวม การเชื่อมโยงฐานทุนนิเวศเพื่อเกิดความสมดุล การวางแนวทางพัฒนาและยกระดับศักยภาพพื้นที่อย่างสร้างสรรค์ การสร้างองค์ความรู้และหลักสูตรที่เหมาะสม การสร้างเครือข่ายในชุมชน การจัดทำสื่อประชาสัมพันธ์และเพิ่มช่องทางการรับรู้ให้แก่ชุมชน รวมถึงการออกแบบและพัฒนากิจกรรมการท่องเที่ยวอย่างสร้างสรรค์ให้สอดคล้องรับกับสถานการณ์ใหม่ที่เกิดขึ้น
จากผลการออกแบบโปรแกรมการท่องเที่ยวโดยชุมชนบ้านขาว มีจำนวนทั้งสิ้น 4 โปรแกรม ได้แก่ การท่องเที่ยวและการเรียนรู้การจัดการการเกษตรแบบผสมผสานตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (Fresh Trip) การท่องเที่ยวชมระบบนิเวศ สิ่งมีชีวิตและพืชพันธุ์ และวิถีชีวิตลุ่มน้ำทะเลสาบ (Adventure Trip) การท่องเที่ยวตามเส้นทางสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น มโนราห์ และกลุ่มวิสาหกิจชุมชน (Magical Trip) การท่องเที่ยวนิเวศสร้างสรรค์บ้านขาว (Mixed Trip) ผลที่เกิดขึ้นกับชุมชนพบว่า การท่องเที่ยวในชุมชนได้รับการยกระดับศักยภาพจนเป็นที่รู้จักและได้รับการยอมรับในวงกว้าง นักท่องเที่ยวเพิ่มขึ้น และมูลค่าการบริการและผลิตภัณฑ์ของชุมชนเพิ่มขึ้นจากเดิม ช่วยลดปัญหาการว่างงาน สร้างรายได้หมุนเวียนในชุมชน และลดปัญหาความเหลื่อมล้ำในพื้นที่ นอกจากนี้ชุมชนได้รับองค์ความรู้ด้านการจัดการทรัพยากรและพื้นที่อย่างสร้างสรรค์ สามารถนำไปประยุกต์ใช้เพื่อการพัฒนาพื้นที่อย่างยั่งยืนในระยะยาว
เอกสารอ้างอิง
กรมการท่องเที่ยว และกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา. (2560). คู่มือการบริหารจัดการแหล่งท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์ CREATIVE TOURISM DESTINATION MANAGEMENT. สืบค้นเมื่อวันที่ 18 พฤศจิกายน 2566, https://www.trdnrru.net
คณะกรรมการนโยบายการท่องเที่ยวแห่งชาติ. (2564). แผนพัฒนาการท่องเที่ยวแห่งชาติ (พ.ศ. ๒๕๖๔ - ๒๕๖๕) (พิมพ์ครั้งที่ 1). กรุงเทพ: สำนักงานปลัดกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา.
ชัยณรงค์ ศรีรักษ์. (2565). การพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงสร้างสรรค์บนฐานมรดกภูมิปัญญาชุมชนบ้านโนนทันจังหวัดหนองบัวลำภู: DEVELOPMENT OF CREATIVE TOURISM BASED ON COMMUNITY WISDOM HERITAGE OF BAN NONTHAN, NONGBUA LAMPU. วารสารวิชาการการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ, 18(1), 86-111.
ณัฏฐพัชร มณีโรจน์. (2560). การจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชน: Community Based Tourismanagement. วารสาร วิชาการการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ, 13(2), 25-46.
ดลปภัฏ ทรงเลิศ. (2561). กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนในการพัฒนาสุขภาวะ The Community Participation Process in Well-being Development. วารสารเทคโนโลยีภาคใต้, 11(1), 231-238.
ตระกูลพันธ์ พัชรเมธา. (2557). การออกแบบผลิตภัณฑ์ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม Product Design for Environment Friendly. วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร, 34(1), 119-135.
ตะโพน นิ่มแสวง และสิงห์ อินทรชูโต. (2559). สิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างที่เป็นธรรมกับคุณค่าความเป็นมนุษย์ BUILT ENVIRONMENT FOR FAIRNESS AND HUMAN DIGNITY. วารสารการจัดการสิ่งแวดล้อม, 12(2), 102-113.
บานชื่น นักการเรียน และ เพ็ญศรี บางบอน. (2559). การพัฒนาที่ยั่งยืน Sustainable Development. วารสารสิรินธรปริทรรศน์, 17(2), 64-69.
พจนา สวนศรีและสมภพ ยี่จอหอ. (2556). เชียงใหม่: สถานบันการ ท่องเที่ยวโดยชุมชน. มหาวิทยาลัยพายัพ.
รัถยานภิศ รัชตะวรรณ และคณะ. (2560). การพัฒนาทุนมนุษย์เพื่อการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของเกาะพะงัน จังหวัดสุราษฎร์ธานี: Human Capital Development for Sustainable Tourism of Phangan Island, Surat Thani. วารสารวิชาการการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ, 13(2), 81-104.
สุดถนอม ตันเจริญ. (2560). การจัดการการท่องเที่ยวโดยชุมชนกับการพัฒนาการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของชุมชนบางขันแตก จังหวัดสมุทรสงคราม: Community Based Tourism Management and Sustainable Tourism Development of Bangkantaek Community. วารสารวิชาการการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ, 13(2), 1-24.
Bangbon, P. (2016). Sustainable Development. The Journal of Sirindhornparithat, 17(2), 64-69. (in Thai).
Chainarong, S. (2022). DEVELOPMENT OF CREATIVE TOURISM BASED ON COMMUNITY WISDOM HERITAGE OF BAN NONTHAN, NONGBUA LAMPU. Journal of International and Thai Tourism, 18(1), 86-111. (in Thai).
Marchoo, W., & Morasin, P. (2017). Human Capital Development for Sustainable Tourism of Phangan Island, Surat Thani. Journal of International and Thai Tourism, 13(2), 81-104. (in Thai).
Ratchathawan, R., Kaewkrajok, T., Jongkatekit, W., Phromkaew, P., Sumdangsan, D., & Thonglert, D. (2018). The Community Participation Process in Well-being Development. JOURNAL OF SOUTHERN TECHNOLOGY, 11(1), 231-238. (in Thai).
Sammukkeetham, S. (2021). Community-based Tourism, Sufficiency Economy Philosophy and Sustainable Development. Journal of Social Development and Management Strategy, 23(1), 211–225. (in Thai).
Thuncharoean, S. (2017). Community-based tourism management and sustainable tourism development of Bangkantaek community in Samutsongkram province. Journal of Internation and Thai Tourism, 13(2), 1-24. (in Thai).
ธนกฤต มีสมจิตร. (2566). การพัฒนาโครงข่ายท่องเที่ยวชุมชนเชิงนิเวศด้วยโครงสร้างพื้นฐานเขียว. วารสารรัชต์ภาคย์, 17(55), 416-436.
Dangi, T. B., & Jamal, T. (2016). An Integrated Approach to Sustainable Community-based Tourism. Sustainability, 8(5): 475
Aguilar, A., Twardowski, T., & Wohlgemuth, R. (2019). Bioeconomy for sustainable development. Biotechnology Journal, 14(8), 1800638
Budeanu, A. (2007). Sustainable tourist behaviour–a discussion of opportunities for change. International journal of consumer studies, 31(5), 499-508.
Richards, G. (2020). Designing creative places: The role of creative tourism. Annals of tourism research, 85, 102922.
Weaver, D. B., & Lawton, L. J. (2007). Twenty years on: The state of contemporary ecotourism research. Tourism management, 28(5), 1168-1179.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 สิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างวินิจฉัย
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ทัศนะและข้อคิดเห็นของบทความที่ปรากฏในวารสารฉบับนี้เป็นของผู้เขียนแต่ละท่าน ไม่ถือว่าเป็นทัศนะและความรับผิดชอบของกองบรรณาธิการ
