พระพุทธเจ้าชนะมารในปรัชญา 5 กระบวนทัศน์

บทคัดย่อ

ท่านเชื่อในเรื่องอภินิหารหรือไม่ ?  ในบทสวดพุทธชยมงคลคาถา ซึ่งเป็นบทสรรเสริญถึงชัยชนะอันยิ่งใหญ่ 8 ครั้งของพระพุทธเจ้าที่ทรงเอาชนะมารในรูปแบบต่าง ๆ ได้อย่างราบคาบ พระคาถาบทนี้เป็นที่เชื่อถือและศรัทธาในบรรดาพุทธบริษัททั้งหลายตลอดมาแต่ครั้งโบราณกาล  โดยนำไปใช้สวดในพิธีต่าง ๆ มากมาย หรือแม้แต่ในพิธีหลวงก็เช่นกัน ถึงแม้จะมีบางคนสงสัยว่า พระพุทธเจ้าทรงเอาชนะมารมากมายเหล่านี้ได้อย่างไร  แต่ก็ไม่มีใครกล้าตั้งคำถามขึ้นมา เพราะคงจะเป็นเรื่องแปลกสำหรับสังคมนั้นทันที  ความเชื่อเช่นนี้ก็มีอยู่ศาสนาเทวนิยมอื่น ๆ ด้วยเช่น คริสต์ และอิสลาม เป็นต้น เพราะศาสนาเหล่านี้เชื่อในอภินิหารของพระผู้เป็นเจ้า ว่าสามารถดลบันดาลสิ่งใดๆ ให้เกิดกับชีวิตมนุษย์ได้  กระบวนทัศน์ของมนุษย์ที่เกี่ยวกับความเชื่อในปาฏิหาริย์จึงมีอยู่เสมอ  แต่ก็เปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย  โดยขึ้นอยู่กับสิ่งแวดล้อม การศึกษา เพศ วัย สภาพสังคม และความคิดของคนในยุคนั้น ๆ ดังนั้น ทฤษฎีปรัชญาจึงแบ่งกระบวนทัศน์เหล่านี้ในแต่ละยุคเรียกว่า “ปรัชญา 5 กระบวนทัศน์” เพื่อที่จะอธิบายกระบวนทัศน์เหล่านั้นให้ชัดเจน    และทำให้เห็นว่า การเปลี่ยนแปลงนี้ ก่อให้เกิดการเรียนรู้ที่จะใช้สติปัญญาอย่างต่อเนื่องของมนุษย์ ผู้เป็นเวไนยสัตว์และประเสริฐกว่าสัตว์อื่นๆ สำหรับชาวพุทธแล้ว กระบวนทัศน์ที่ใช้เหตุและผลอย่างมีสติปัญญารู้คิด กอปรกับมีศรัทธาอันมั่นคงในอภินิหารของพระพุทธเจ้าที่ปรากฎอยู่ในพุทธชยมงคลคาถานี้   ก็ย่อมทำให้เข้าใจอย่างถ่องแท้ได้ว่า สาระที่แท้จริงของพระคาถานั้นอยู่ที่การประพฤติปฏิบัติตนตามหลักธรรมที่ทรงเอาชนะต่อมารทั้งหลาย   และพระองค์ทรงกระทำเป็นแบบอย่างให้ปรากฎ  เมื่อนั้น ศรัทธาที่มีอยู่ย่อมพัฒนาไปสู่ปัญญาที่ถูกต้องแท้จริงคือ “สัมมาทิฐิ”  อันเป็นหนึ่งในอริยมรรค 8 ซึ่งจะนำไปสู่หนทางแห่งการพ้นทุกข์ในที่สุดนั่นเอง