ปิดหน้าต่าง-ประตู ดูจิตรกรรมรัชกาลที่ 4 เรื่องวินัยสงฆ์

บทคัดย่อ

ที่ด้านหลังบานประตู-หน้าต่าง และบายแผละของพระอารามหลวงสมัยรัชกาลที่ 4 ปรากฏงานช่างจิตรกรรมที่ถ่ายทอดเรื่องราวเกี่ยวกับข้อวินัยสงฆ์ตามหลักพระวินัย โดยใช้เทคนิคการเขียนภาพอย่างสมจริงแบบตะวันตก เรื่องราวที่นำมาเขียนได้แก่ เนื้อที่ห้ามภิกษุฉัน ผลไม้สำหรับทำน้ำอัฏฐบาน (น้ำปานะที่ทำจากผลไม้ 8 ชนิด) มหาผลที่ห้ามทำน้ำอัฏฐบาน (ผลไม้ขนาดใหญ่ที่ห้ามทำน้ำปานะ) และอสุภกรรมฐาน (การทำสมาธิด้วยการพิจารณาซากศพ) เป็นต้น

ช่างเขียนเลือกใช้พื้นที่เหล่านี้เพื่อถ่ายทอดสาระสำคัญในพระไตรปิฎกไปสู่พระสงฆ์ เพื่อให้เป็นเป็นแนวทางปฏิบัติตนในขณะครองเพศบรรพชิต เนื่องจากภิกษุเป็นผู้เปิด-ปิด และดูแลอุโบสถ วิหาร จึงเป็นผู้ที่ได้เห็นภาพจิตรกรรมในมุมที่อยู่ลับตาเหล่านี่เสมอ งานจิตรกรรมเรื่องวินัยสงฆ์สะท้อนถึงแนวพระราชประสงค์ในรัชกาลที่ 4 ที่ทรงต้องการให้พระสงฆ์ปฏิบัติตนให้ถูกต้องตามพระวินัยอย่างเคร่งครัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในฝ่ายธรรมยุติกนิกาย การถ่ายทอดเรื่องราวจากพระไตรปิฎกมาสู่งานช่างจิตรกรรมยังเป็นหลักฐานสนับสนุนว่ารัชกาลที่ 4 ทรงใช้พระไตรปิฎกเป็นเครื่องมือในการปฏิรูปพุทธศาสนาและสถาปนาธรรมยุติกนิกายอีกด้วย นอกจากนี้ การเขียนภาพจิตรกรรมเรื่องวินัยสงฆ์ที่บานประตู-หน้าต่าง และบายแผละ ยังแสดงให้เห็นแนวพระราชดำริในรัชกาลที่ 4 ที่แตกต่างจากงานจิตรกรรมแบบพระราชนิยมในรัชกาลที่ 3 อย่างสำคัญ