สิกขาบทในพระปาฏิโมกข์เกิดขึ้นเมื่อใด

บทคัดย่อ

นักวิชาการสมัยใหม่ทั้งทางตะวันตกและตะวันออกจำนวนไม่น้อย มีความเห็นว่าเนื้อหาในพระวินัยปิฎกส่วนใหญ่ค่อย ๆ ทยอยเกิดขึ้นหลังพุทธกาล โดยอ้างเหตุผลและหลักฐานสำคัญคือ พระวินัยปิฎกของนิกายต่าง ๆ ที่สืบทอดมาถึงปัจจุบันทั้ง 6 นิกาย มีจำนวนสิกขาบทของพระภิกษุในพระปาฏิโมกข์ไม่เท่ากันถ้าพระพุทธเจ้าทรงเป็นผู้บัญญัติสิกขาบททั้งหมด สิกขาบทของทุกนิกายก็ควรมีจำนวนเท่ากัน
แต่จากการศึกษาของผู้วิจัยพบว่า พระพุทธเจ้าเป็นผู้ทรงบัญญัติสิกขาบทในพระปาฏิโมกข์ ที่จำนวนสิกขาบทของนิกายต่าง ๆ มีไม่เท่ากัน มาจากสิกขาบทหมวดเสขิยวัตร เนื่องจากเป็นสิกขาบทเล็กน้อย ซึ่งพระพุทธเจ้าทรงอนุญาตให้สงฆ์แก้ไขได้ ทำให้สิกขาบทหมวดนี้ของนิกายต่าง ๆ แม้จะมีหัวข้อของหมวดย่อยคล้ายกัน แต่มีจำนวนสิกขาบทต่างกันมาก ทว่าเว้นจากสิกขาบทหมวดเสขิยวัตรและหมวดปาจิตตีย์ จำนวน 2 สิกขาบทแล้ว สิกขาบทที่เหลือของทุกนิกายตรงกันหมด
ปาฏิโมกข์ต่างจากพระสูตร เพราะเมื่อบัญญัติขึ้นจะส่งผลต่อวิถีการดำรงตนในสมณเพศของพระภิกษุทุกรูป ภิกษุรูปใดทำผิดก็จะถูกปรับอาบัติ ดังนั้น เว้นจากพระพุทธเจ้าแล้วจึงเป็นเรื่องยากที่ใครจะไปบัญญัติสิกขาบทขึ้นมาแล้วให้คณะสงฆ์ทั้งแผ่นดินยอมรับถือปฏิบัติตาม นอกจากนี้พระพุทธองค์ยังทรงบัญญัติให้สงฆ์ต้องประชุมกันในอุโบสถท่องทบทวนปาฏิโมกข์ทุกกึ่งเดือน ทำให้เนื้อหาสิกขาบทในปาฏิโมกข์ได้รับการรักษามาอย่างดี จึงทำให้เนื้อหาหลักของปาฏิโมกข์ในพระวินัยปิฎกของทุกนิกายตรงกัน
นักวิชาการที่อ้างจำนวนสิกขาบทที่ต่างกันของพระปาฏิโมกข์ของนิกายต่างๆ มาเป็นเหตุผลว่า สิกขาบทค่อย ๆ ทยอยเกิดขึ้นหลังพุทธกาล เป็นเพราะไม่ได้แยกแยะจำนวนหัวข้อสิกขาบทของหมวดเสขิยวัตรออกจากหมวดอื่น ๆ และมองข้ามความสัมพันธ์ระหว่างเสขิยวัตรกับสิกขาบทเล็กน้อย