การศึกษาวิเคราะห์ความกตัญญูกตเวที ในพระพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

     บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ความสำคัญเชิงสัมพันธ์ของความกตัญญูกตเวทีในพระพุทธศาสนาเถรวาท ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงเอกสาร โดยการศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลจากคัมภีร์พระไตรปิฎกเป็นหลัก จากการศึกษาพบว่า ความกตัญญูกตเวทีหรือกตัญญูกตเวทิตาธรรมเป็นคำสอนที่แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลผู้มีอุปการคุณเรียกว่า บุพพการีชนกับบุคคลผู้รู้อุปการคุณของบุคคลอื่นแล้วตอบแทนเรียกว่า กตัญญูกตเวทีชน ความกตัญญูกตเวที จึงหมายถึง การสํานึกรู้ในบุญคุณหรืออุปการคุณของผู้อื่นหรือสิ่งอื่นที่มีแก่ตนและการทําตอบแทนคุณด้วยการแสดงออกทางกายและทางวาจาด้วยวิธีการอย่างใดอย่างหนึ่ง สรุปได้ว่า ความกตัญญูกตเวทีแบ่งออกเป็น 4 ประการ คือ 1. ความกตัญญูกตเวทีเป็นพื้นฐานของคนดี 2. ความกตัญญูกตเวทีเป็นเครื่องหมายของคนดี 3. กตัญญูกตเวทีบุคคลในฐานะบุคคลหาได้ยากในโลก 4. ความกตัญญูกตเวทีเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดมงคลแก่ชีวิต กล่าวได้ว่ามิติของความกตัญญูกตเวที ทั้ง 4 ประการนี้ จึงมีความสำคัญและเป็นหลักการทางพระพุทธศาสนาเถรวาทที่จะเป็นแนวทางในการดำเนินชีวิตที่ถูกต้องแก่คนในสังคม