การเสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชนบ้านกัลยาณมิตรด้วยหลักพุทธธรรม

บทคัดย่อ

         บทความวิจัยเรื่อง การเสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชนบ้านกัลยาณมิตรด้วยหลักพุทธธรรม มีวัตถุประสงค์ คือ 1) เพื่อศึกษาสภาพบ้านกัลยาณมิตรและแนวคิดความเข้มแข็งของชุมชน 2) เพื่อศึกษาหลักพุทธธรรมที่เสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชน 3) เพื่อบูรณาการหลักพุทธธรรมในการเสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชนบ้านกัลยาณมิตร และ 4) เพื่อนำเสนอแนวทางและสร้างองค์ความรู้เกี่ยวกับ “การบูรณาการการเสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชนบ้านกัลยาณมิตรด้วยหลักพุทธธรรม” งานวิจัยนี้ได้ดำเนินการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) แบบลงพื้นที่เก็บข้อมูลภาคสนามที่จำเป็น (Field Work) โดยทำการศึกษารวบรวมเอกสารทางวิชาการ ศึกษาหลักธรรมจากคัมภีร์พระไตรปิฎก คัมภีร์อรรถกถาพระพุทธศาสนา ข้อมูลจากตำราวิชาการ งานวิจัยต่าง ๆ และการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) ผู้ทรงคุณวุฒิ 4 กลุ่ม คือ 1) ผู้ที่อยู่ในส่วนก่อตั้งโครงการบ้านกัลยาณมิตร รวม 3 รูป/คน  2) คณะกรรมการขับเคลื่อนโครงการบ้านกัลยาณมิตร รวม 8 รูป/คน  3) ผู้รอบรู้เกี่ยวกับหลักพุทธธรรม รวม 4 รูป/คน และ 4) บุคคลที่เข้าร่วมโครงการบ้านกัลยาณมิตร รวม 10 คน และเสวนากลุ่ม (Focus Group) จำนวน 8 คน
         ผลการวิจัยพบว่า โครงการบ้านกัลยาณมิตรก่อตั้งขึ้นตั้งแต่ปี พ.ศ. 2542 มีแนวคิดเพื่อฟื้นฟูศีลธรรมและสร้างเครือข่ายคนดี ขยายสู่ครอบครัวและชุมชน โดยใช้หลักพุทธธรรมเป็นตัวเสริมสร้างความเข้มแข็ง ได้แก่ หลักกัลยาณมิตรธรรม 7 หลักสังคหวัตถุ 4 หลักสาราณียธรรม 6 หลักจักร 4 และหลักบุญกิริยาวัตถุ 3 เพื่อทำประโยชน์และรับผิดชอบร่วมกันในสังคม
         การบูรณาการการเสริมสร้างความเข้มแข็งชุมชนบ้านกัลยาณมิตรด้วยหลักพุทธธรรมเพื่อนำไปสู่การสร้างชุมชนบ้านกัลยาณมิตรที่เข้มแข็งอย่างยั่งยืนประกอบด้วย 3 ด้าน ดังนี้ 1) ด้านวัฒนธรรม พบว่าให้ปลูกฝังสัมมาทิฐิตามหลักธรรม ปฏิบัติตามกฎระเบียบ เงื่อนไขการอยู่ร่วมกันในชุมชน มีมารยาททางสังคม ให้เกียรติกันและกัน และรู้คุณค่าของการใช้ทรัพยากรเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด 2) ด้านสังคมพบว่า ให้สร้างสายสัมพันธ์ระหว่างผู้นำกับสมาชิก เป็นกัลยาณมิตรให้แก่กันและส่งเสริมบทบาทและหน้าที่ของตน 3) ด้านสิ่งแวดล้อม พบว่า ให้มีความสะอาด ความสะดวก ปลอดภัย เป็นระเบียบ เดินทางสะดวก เอื้อต่อการเรียนรู้และทำความดี
         องค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัย คือ การตรวจสอบความเข้มแข็งของชุมชนโดยให้ผู้นำเป็นที่ยอมรับของชุมชนขับเคลื่อนกิจกรรมให้เกิดประโยชน์อย่างเป็นพลวัตบนฐานความถูกต้อง เรียกว่า RIABS Model