วิเคราะห์แนวคิดในประเด็น พระพุทธศาสนามหายานมีต้นกำเนิดมาจากนิกายมหาสังฆิกะ

บทคัดย่อ

ในประเทศไทยมีความเชื่อว่า มหายานมีต้นกำเนิดมาจากนิกายมหาสังฆิกะ และเมื่อถามถึงที่มาของแนวคิดนี้มักอ้างว่าเพราะทั้งนิกายมหาสังฆิกะและมหายานต่างเป็นอาจริยวาทและไม่เคร่งครัดพระวินัยเหมือนกันโดยไม่มีหลักฐานชั้นปฐมภูมิรับรอง ดังนั้นบทความนี้จึงมุ่งศึกษาประเด็นปัญหาเหล่านี้โดยมีวัตถุประสงค์ 2 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดว่ามหายานมีต้นกำเนิดมาจากนิกายมหาสังฆิ‍กะมาจากสาเหตุอะไร 2) เพื่อศึกษาว่ามหายานมีต้นกำเนิดมาจากนิกายมหาสังฆิ‍กะเพราะเป็นอาจริยวาทและไม่เคร่งครัดพระวินัยเหมือนกัน จริงหรือไม่ โดยวิเคราะห์ข้อมูลที่รวบรวมจากหลักฐานชั้นปฐมภูมิ อาทิ พระไตรปิฎกบาลีเถรวาทและนิกายอื่น ๆ ที่เป็นภาษาสันสกฤตและจีนโบราณ รวมถึงคัมภีร์ต่าง ๆ ที่สำคัญ และจากหลักฐานชั้นทุติยภูมิ เช่น งานวิจัยที่เกี่ยวข้องทั้งภายในและต่างประเทศ

ผลการศึกษาพบว่า 1) สมมุติฐานเรื่องมหายานมีต้นกำเนิดมาจากนิกายมหาสังฆิกะมาจากสาเหตุหลัก 2 ประการ คือ (1) ความสอดคล้องกันของแนวคิดเรื่องคุณลักษณะของพระพุทธเจ้าและเรื่องพระโพธิสัตว์ (2) ความเชื่อมโยงกันระหว่างคัมภีร์มหายานยุคต้นและคัมภีร์นิกายมหาสังฆิกะ 2) ทั้งมหายานยุคต้นและนิกายมหาสังฆิกะไม่ได้มีลักษณะของอาจริยวาทและไม่เคร่งครัดพระวินัย ดังนั้นแนวคิดเรื่องมหายานมีต้นกำเนิดมาจากนิกายมหาสังฆิกะไม่ได้มาจากสาเหตุว่าเป็นอาจริยวาทและไม่เคร่งครัดพระวินัยเหมือนกัน