การสื่อสารระหว่างพระมหากษัตริย์กับประชาชนผ่านประกาศพระราชนิพนธ์ ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา (1) บริบททางประวัติศาสตร์ที่ส่งผลต่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในพระราชสถานะที่ทรงเป็นผู้ส่งสารระหว่างพระมหากษัตริย์กับประชาชนผ่านประกาศพระราชนิพนธ์ และ (2) ประเด็นการสื่อสารและวิธีการสื่อสารระหว่างพระมหากษัตริย์และประชาชนผ่านประกาศพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้วิธีการวิเคราะห์เอกสาร และตรวจสอบความเที่ยงและความตรงของผลการศึกษาด้วยการสอบทานจากเอกสารหลากหลายแหล่งและการสัมภาษณ์เชิงลึกผู้ทรงคุณวุฒิเพื่อเป็นการยืนยันความน่าเชื่อถือของผลการศึกษา แล้วนำข้อมูลเหล่านั้นมาใช้สร้างข้อสรุปของงานวิจัย

ผลการวิจัยพบว่า (1) บริบททางประวัติศาสตร์ที่ส่งผลต่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวในพระราชสถานะของการเป็นผู้ส่งสาร ได้แก่ ประวัติศาสตร์ภายในประเทศ คือประสบการณ์เมื่อทรงเป็นสมเด็จเจ้าฟ้า การเรียนรู้วิทยาการและการใกล้ชิดกับประชาชนเมื่อครั้งยังทรงพระผนวช และประวัติศาสตร์ระหว่างประเทศได้แก่การขยายตัวของลัทธิจักรวรรดินิยมและการเปิดเสรีทางการค้า บริบทดังกล่าวส่งผลให้พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์ประกาศฉบับต่างๆ เพื่อสื่อสารกับประชาชนโดยตรง ทำให้ประชาชนเป็นส่วนร่วมอันสำคัญของการปรับเปลี่ยนประเทศไปสู่ความทันสมัยได้ตามพระราชประสงค์ และ (2) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชนิพนธ์ประกาศประเภทต่างๆ ครอบคลุมประเด็นทั้งทางด้านการเมือง ได้แก่ เรื่องกฎหมายและสิทธิพลเมือง ด้านเศรษฐกิจ ได้แก่ เรื่องกลไกราคาและภาษี และด้านสังคมและวัฒนธรรม ได้แก่เรื่องคุณภาพชีวิต การศาสนา ภาษาและศิลปวัฒนธรรม และการพระราชสำนัก ในการพระราชนิพนธ์ประกาศนี้ทรงใช้ลีลาภาษาและโครงสร้างข้อความอันหลากหลาย นอกจากนี้ยังทรงใช้ภาพพจน์สองประเภทในการพระราชนิพนธ์ คืออุปมาและอุปลักษณ์