การศึกษาวรรณกรรมนิทานหมาเก้าหาง เพื่อการสร้างสรรค์การแสดงพื้นบ้าน ชุดปฐมภักษ์

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวรรณกรรมนิทานหมาเก้าหาง การกำเนิดตำนานแม่โพสพ อำเภอหนานหนิง มณฑลกว่างซี ประเทศจีน และ ตำบลลาดบัวขาว อำเภอสีคิ้ว จังหวัดนครราชสีมา สู่การสร้างสรรค์ผลงานทางด้านนาฏศิลป์ชุดปฐมภักษ์ โดยมีความมุ่งหมายเพื่อศึกษาความเป็นมา ความเชื่อ ความศรัทธาเรื่องแม่โพสพ และสร้างสรรค์การแสดงชุด ปฐมภักษ์ โดยใช้วิธีการศึกษาจากเอกสารและเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามด้วยการสำรวจสังเกต สัมภาษณ์ผู้รู้ จากเครื่องมือที่ใช้ในการเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสำรวจ แบบสังเกต แบบสัมภาษณ์ที่ไม่มีโครงสร้าง และนำเสนอผลการวิจัยด้วยวิธีพรรณนา
วิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า ตำนานแม่โพสพ กำเนิดมาจากนิทานหมาเก้าหาง ซึ่งเป็นวรรณกรรมของคนไทยและจีน โดยหมาเก้าหางมีลักษณะเด่น คือ มีจิตใจที่ดีคอยช่วยเหลือมนุษย์ ในตำนานเล่าว่า บนโลกมนุษย์ไม่มีอาหารกิน หมาเก้าหางจึงได้ไปขโมยข้าวบนสวรรค์มาให้มนุษย์ได้อยู่กิน โดยเอาหางของตนจุ่มลงในกองข้าวเพื่อเอาข้าวลงมายังโลกมนุษย์ ทำให้มนุษย์มีอยู่มีกินด้วยความอุดมสมบูรณ์ จากการบันดาลของแม่โพสพ ทำให้ข้าวออกรวงสมบูรณ์สวยงาม ไม่มีโรคภัยมาเบียดเบียน มนุษย์จึงได้ทำพิธีบูชาแม่โพสพจนถึงทุกวันนี้ จึงเป็นที่มาของการสร้างสรรค์นาฏยประดิษฐ์ที่สัมพันธ์กับปรากฏการณ์ดังกล่าว ผู้วิจัยได้นำหลักการทางนาฏยศิลป์ในด้านการกำหนดความคิด การประมวลข้อมูล การกำหนดขอบเขต และกำหนดองค์ประกอบ คือ เครื่องแต่งกาย ดนตรี กระบวนท่ารำ นำมาประกอบสร้างจนเกิดเป็นนาฏยประดิษฐ์ที่มีความสวยงามและมีสุนทรียภาพทางนาฏศิลป์ ชุด ปฐมภักษ์

คำสำคัญ: ปฐมภักษ์, วรรณกรรม, แม่โพสพ, หมาเก้าหาง