การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของจังหวัดจันทบุรี : รูปแบบการพัฒนาศักยภาพ โดยการมีส่วนร่วมของชุมชน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีความมุ่งหมายเพื่อศึกษาสภาพและประเภทของแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม ศึกษาข้อจำกัด ปัญหาของการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรม และเพื่อศึกษารูปแบบการพัฒนาศักยภาพของแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมโดยการมีส่วนร่วมของขุมชนในจังหวัดจันทบุรี โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ กลุ่มตัวอย่างที่ศึกษาคือ กลุ่มผู้ให้ข้อมูลหลัก กลุ่มผู้ปฏิบัติ และกลุ่มผู้เกี่ยวข้องรวมทั้งสิ้นจำนวน 103 คน ผู้วิจัยใช้วิธีการคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบสังเกตแบบมีส่วนร่วม และไม่มีส่วนร่วม และการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลตามจุดมุ่งหมายของการวิจัย ตรวจสอบผลการวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการแบบสามเส้า และนำเสนอผลการศึกษาโดยวิธีวิเคราะห์เชิงพรรณา ผลการวิจัยพบว่า สภาพการณ์ของการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมจังหวัดจันทบุรี แบ่งออกได้เป็น 3 ด้าน ได้แก่ 1) ด้านสถาปัตยกรรมโบราณสถาน และประเพณี 2) ด้านอาหาร สินค้าที่ระลึก และที่พักอาศัย และ 3) ด้านภูมิศาสตร์การเกษตร และหัตถกรรม โดยศึกษาวิจัยวิจัยในเขต 1) อำเภอเมือง ที่มีแหล่งอาหาร ศิลปหัตถกรรม และโบราณสถาน 2) อำเภอท่าใหม่ มีศักยภาพด้านภูมิศาสตร์และอาหาร 3) อำเภอแหลมสิงห์ มีศักยภาพด้านโบราณสถานและสินค้าที่ระลึก 4) อำเภอเขาคิชฌกูฏ มีศักยภาพด้านประเพณี แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติและที่พัก 5) อำเภอนายายอาม ด้านแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติและพิพิธภัณฑ์ ข้อจำกัด ปัญหาของการท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมในอำเภอเมืองจันทบุรีพบว่า มีปัญหาด้านการประชาสัมพันธ์ การให้ความรู้แก่นักท่องเที่ยว หลายจุดที่เป็นแหล่งท่องเที่ยวของจังหวัดไม่มีการสร้างเครือข่ายหรือเชื่อมโยงข้อมูลให้ถึงกัน และปัญหาด้านการจรจร อำเภอท่าใหม่พบว่า ความไม่สะอาดของสถานที่ท่องเที่ยว การขาดการประชาสัมพันธ์ ป้ายบอกทางไม่เพียงพอ และปัญหาที่จอดรถของนักท่องเที่ยว อำเภอแหลมสิงห์ พบว่า ขาดการประชาสัมพันธ์เรื่องของการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ บางสถานที่มีเส้นทางที่ค่อนข้างลำบากต่อการเดินทางโดยสารรถยนต์ อำเภอเขาคิชฌกูฏ พบว่าสถานที่พักมีไม่เพียงพอต่อนักท่องเที่ยว ปัญหาช้างป่าที่อาละวาดต่อนักท่องเที่ยว และปัญหาขยะที่มีจำนวนมาก อำเภอนายายพบว่า ปัญหาเรื่องการบริหารจัดการเรื่องสิ่งปฏิกูล และปัญหาการปิด เปิดสถานที่ท่องเที่ยวไม่มีกำหนดเวลาที่ชัดเจน และรูปแบบการพัฒนาศักยภาพโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน เพื่อการเพิ่มศักยภาพการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมของจังหวัดจันทบุรี พบว่า ต้องดำเนินการกำหนดนโยบายและวางแผนรูปแบบการพัฒนาศักยภาพโดยการมีส่วนร่วมของชุมชนให้มีคุณภาพ และสามารถสร้างมูลค่าเพิ่มก่อให้เกิดรายได้ให้กับคนในชุมชนจังหวัดจันทบุรี โดยสรุปการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม รูปแบบการพัฒนาศักยภาพโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน ภายใต้บริบทของสังคม และวัฒนธรรมที่เน้นการมีส่วนร่วมของชุมชน เพราะปัจจุบันการท่องเที่ยวมีอิทธิพลต่อสังคม และวัฒนธรรมเป็นอย่างมาก ในแต่ละปีการท่องเที่ยวสามารถสร้างรายได้ให้กับประเทศไทยนับเป็นมูลค่ามหาศาล แต่ด้วยการพัฒนาด้านการท่องเที่ยวที่มุ่งหวังผลประโยชน์อย่างเดียว อาจเกิดผลกระทบต่อระบบของสังคมและวัฒนธรรม ดังนั้นการวางแผนที่จะพัฒนาด้านการท่องเที่ยวจึงต้องคำนึงถึงรูปแบบที่เหมาะสม เพื่อเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวให้มีประสิทธิภาพและยั่งยืนสืบไป