อำนาจรัฐกับสิทธิมนุษยชนในสถานการณ์ฉุกเฉิน: กรณีการระบาดของโควิด-19 ในประเทศไทย

บทคัดย่อ

สถานการณ์การระบาดของโควิด-19 (Covid-19 pandemic) ที่เกิดขึ้นกับทั่วโลก ส่งผลให้รัฐบาลของหลายประเทศต้องประกาศสถานการณ์ฉุกเฉินและนำมาตรการพิเศษมาใช้เพื่อจัดการกับวิกฤตโรคระบาด กล่าวคือมีการเพิ่มอำนาจให้กับฝ่ายบริหารโดยเป็นอำนาจที่ไม่ได้ถูกนำมาใช้ในสถานการณ์ปกติ ซึ่งย่อมมีผลเป็นการลดทอนสิทธิเสรีภาพและสิทธิมนุษยชนของประชาชน

ในทางทฤษฎี นักทฤษฎีกฎหมายบางท่านเห็นว่าการใช้มาตรการดังกล่าวไม่จำเป็นต้องคำนึงถึงหลักสิทธิมนุษยชน อย่างไรก็ตาม มีนักกฎหมายหลายท่านเห็นแย้ง โดยเห็นว่าแม้จะอยู่ภายใต้สถานการณ์ฉุกเฉิน แต่การใช้อำนาจของรัฐดังกล่าวก็ยังจำเป็นต้องเป็นไปตามหลักกฎหมายสิทธิมนุษยชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและการเมือง (ICCPR) และหลักการต่าง ๆ ซึ่งขยายความกติกาสากลดังกล่าว กล่าวคือ การใช้อำนาจรัฐเช่นว่าจะต้องอยู่ภายใต้หลักความจำเป็น หลักความได้สัดส่วน ไม่เป็นการเลือกปฏิบัติ และมีฐานกฎหมายรองรับ

บทความนี้สำรวจการใช้อำนาจรัฐของรัฐบาลไทยภายใต้สถานการณ์ฉุกเฉินในช่วงการระบาดของโควิด-19 โดยการศึกษากฎหมายและมาตรการที่รัฐนำมาบังคับใช้ ผ่านแนวคิดเกี่ยวกับการใช้อำนาจรัฐในสถานการณ์ฉุกเฉินและหลักการของกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ ซึ่งที่บทความนี้นำมาใช้ศึกษาวิเคราะห์ประกอบไปด้วย ICCPR และหลักการซิราคูซ่าซึ่งขยายความบทบัญญัติของ ICCPR ประกอบกับเอกสารแนวปฏิบัติที่ออกโดย สํานักงานข้าหลวงใหญ่เพื่อสิทธิมนุษยชนแห่งองค์การสหประชาชาติ (OHCHR) ซึ่งในที่สุดแล้วบทความนี้ชี้ให้เห็นว่า การใช้อำนาจรัฐและมาตรการควบคุมโรคระบาดในประเทศไทย ได้ส่งผลกระทบต่อสิทธิเสรีภาพและขัดกับหลักการที่ปรากฏในกฎหมายสิทธิมนุษยชนระหว่างประเทศ ทั้งในแง่ของตัวบทกฎหมายและการบังคับใช้กฎหมาย ดังนั้น บทความนี้จึงเสนอว่ารัฐควรปรับปรุงกฎหมายว่าด้วยสถานการณ์ฉุกเฉินให้เป็นไปตามหลักการสากล และยิ่งไปกว่านั้น ในฐานะที่รัฐไทยเป็นรัฐภาคีสมาชิกของกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและการเมือง รัฐไทยมีพันธกรณีที่จะต้องเคารพสิทธิมนุษยชนซึ่งได้รับความคุ้มครองตามกติกาสากลดังกล่าว โดยมีหน้าที่ที่ต้องยุติการละเมิดสิทธิเสรีภาพของประชาชนที่กำลังเกิดขึ้นอยู่ และหันมาคุ้มครองและส่งเสริมสิทธิเสรีภาพให้เป็นไปตามพันธกรณีตามกฎหมายระหว่างประเทศให้มากขึ้น