เมื่อโลกร้อนท้าทายตุลาการ

บทคัดย่อ

นับตั้งแต่ 2005 – 2022 มีจำนวนการดำเนินคดีเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (Climate Litigations) ราว 2,002 คดี เฉพาะในทวีปเอเชียแปซิฟิคมีจำนวนคดี 28 คดีและมีแนวโน้มว่าจะเพิ่มขึ้นในอนาคต การนำคดีโลกร้อนขึ้นสู่ศาลเป็นอีกช่องทางหนึ่งที่พลเมืองและภาคประชาสังคมใช้เพื่อให้รัฐมีมาตรการและแก้ไขปัญหาโลกร้อน คดีเช่นนี้จึงเป็นความท้าทายต่อสถาบันตุลาการเพราะเป็นองค์กรที่มีความเป็นอนุรักษ์นิยมสูงที่ไม่เท่ากันกับการเปลี่ยนแปลง แต่ก็เป็นองค์กรที่มีอำนาจในการตีความกฎหมาย พิพากษา การนำคดีโลกร้อนขึ้นสู่ศาลจึงส่งผลให้สถาบันตุลาการไม่อาจหลีกหนีประเด็นโลกร้อนได้อีกต่อไป ขณะเดียวกันผลจากคำพิพากษาย่อมมีผลต่อการปกป้องคุ้มครอง รวมไปถึงริเริ่มให้มีการสร้างมาตรการทางกฎหมายเพื่อต่อสู้กับสภาวะโลกร้อน

ผลการศึกษา พบว่า คดีโลกร้อนเป็นคดีที่เชื่อมโยงกับสิทธิมนุษยชนอย่างแยกไม่ได้ ทั้งเป็นคดีที่มีความซับซ้อนอย่างมาก ขณะเดียวกันก็เชื่อมโยงกับหลักการระหว่างประเทศเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ตามอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (UNFCCC) ความตกลงปารีส (Paris Agreement) หลักความยุติธรรมทางธรรมชาติ (Environmental Justice) ความเป็นธรรมทางสภาพภูมิอากาศ (Climate Justice) ความเป็นธรรมของคนรุ่นเดียวกันและคนรุ่นต่อไป (Intrageneration and intergeneration Justice) และสิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ดี (Right to healthy environment) รวมถึงหลักการสิทธิมนุยชนขั้นพื้นฐาน ซึ่งเป็นเครื่องมือสำคัญที่ผู้พิพากษาจำเป็นที่จะต้องทำความเข้าใจและไม่อาจหลีกเลี่ยงได้อีกต่อไป เพราะการพิจารณาคดีโลกร้อนก็จะมาเยือนห้องพิจารณาในสักวัน