บทเรียนจากผลกระทบในการใช้พระราชกำหนดการประมง พ.ศ. 2558 ต่อการประมงพื้นบ้านสู่ข้อเสนอการพิจารณาร่างพระราชบัญญัติแก้ไขพระราชกำหนดการประมง
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีขึ้นเพื่อทำความเข้าใจ และศึกษาแนวทางปฏิบัติที่เหมาะสม รวมไปถึงหาทางแก้ไขปัญหาการจัดการประมงขนาดเล็กหรือการประมงพื้นบ้าน เพื่อให้สอดคล้องกับการจัดการประมงอย่างยั่งยืน และการป้องกันและขจัดปัญหาการประมงผิดกฎหมาย ขาดการรายงานและการควบคุม (IUU fishing) และการอนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเล เนื่องจากบทบัญญัติของกฎหมายที่ประเทศไทยได้บังคับใช้เพื่อให้เป็นไปตามพันธกรณีระหว่างประเทศในเรื่องการจัดการทรัพยากรประมง แม้จะได้ลดปัญหาการทำประมงผิดกฎหมายแต่กลับส่งผลกระทบต่อกลุ่มผู้ทำประมงพื้นบ้านในการประกอบอาชีพให้เป็นไปตามกฎหมายที่เกี่ยวข้อง เช่น การขอใบอนุญาตทำการประมง และอุปกรณ์ประมงที่ไม่ต้องห้ามตามกฎหมาย และการทำประมงในเขตพื้นที่ที่ได้รับอนุญาต โดยปัญหานี้เกิดจากการบังคับใช้กฎหมายเพื่อแก้ปัญหา IUU ซึ่งเป็นปัญหาเฉพาะหน้าแต่อาจต้องมีการรับฟังข้อมูลจากผู้มีส่วนได้เสียที่เกี่ยวข้อง
การวิจัยนี้ มีการศึกษามาตรการทางกฎหมายของประเทศไทย และหลักกฎหมายเกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรทางทะเลของประเทศไทย และสัมภาษณ์ข้อมูลจากกลุ่มชาวประมงพื้นบ้าน กรมประมง และกรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่งเพื่อพิจารณาเกี่ยวกับการใช้กฎหมายให้เกิดประโยชน์ทั้งต่อหน่วยงานของรัฐผู้กำหนดและใช้บังคับกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการจัดการประมง และต่อชาวประมงพื้นบ้านผู้ที่ได้รับผลกระทบ รวมถึงศึกษาแนวทางเลือกเพื่อสร้างรายได้อื่นแก่ชาวประมงผู้สูญเสียโอกาสในการประมงจากการได้รับผลกระทบจากการบังคับใช้กฎหมายภายใต้พระกำหนดการประมง พ.ศ. 2558 แก้ไข พ.ศ. 2560 เปรียบเทียบกับหลักเกณฑ์ตามพันธกรณีในกฎหมายระหว่างประเทศที่ประเทศไทยมีอยู่ เพื่อเสนอแนวทางปฏิบัติที่เหมาะสม มุ่งไปสู่การบรรลุเป้าหมายในการจัดการและอนุรักษ์ทรัพยากรทางทะเลอย่างยั่งยืน อันจะเป็นประโยชน์ต่อชาวประมง ผู้บริโภคและต่อสิ่งแวดล้อมทางทะเลเพื่อให้บรรลุเป้าหมายแห่งการพัฒนาอย่างยั่งยืน (Sustainable Development Goals 2015)
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution 4.0 International License.
O ความคิดเห็นใดๆ ที่ลงตีพิมพ์ใน CMU Journal of Law and Social Sciences เป็นของผู้เขียน (ความคิดเห็นใดๆ ของผู้เขียน กองบรรณาธิการ CMU Journal of Law and Social Sciences ไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย)
O กองบรรณาธิการ CMU Journal of Law and Social Sciences ไม่สงวนสิทธิ์ในการคัดลอกแต่ให้อ้างอิงแหล่งที่มาด้วย
เอกสารอ้างอิง
Andrés Marín. “Chapter 3: Adaptive Capacity to Coastal Disasters: Challenges and Lessons from Small-Scale Fishing Communities in Central-Southern Chile.” In Viability and Sustainability of Small-scale Fisheries in Latin America and the Caribbean, edited by Silvia Salas et al., MARE Publication Series 19. Springer, 2017.
Brundtland, Gro Harlem. Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future. 1987. Accessed April 30, 2025. https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/5987our-common-future.pdf.
Caribbean Network of Fisherfolk Organizations. Protocol on Securing Sustainable Small-Scale Fisheries for Caribbean Community Fisherfolk and Societies. [Place and publisher not stated].
Food and Agriculture Organization of the United Nations. Code of Conduct for Responsible Fisheries. Rome: FAO, 1995.
Food and Agriculture Organization of the United Nations. International Plan of Action to Prevent, Deter and Eliminate IUU Fishing. 2001. Accessed April 30, 2025. http://www.fao.org/tempref/docrep/fao/005/v9878e/v9878e00.pdf.
Food and Agriculture Organization of the United Nations. Voluntary Guidelines for Securing Sustainable Small-Scale Fisheries in the Context of Food Security and Poverty Eradication. Rome: FAO, 2015.
Ntona, Mara, and Elisa Morgera. “Connecting SDG 14 with the Other Sustainable Development Goals through Marine Spatial Planning.” Marine Policy 93 (2018): 214–222.
United Nations. Agreement for the Implementation of the Provisions of the United Nations Convention on the Law of the Sea of 10 December 1982 relating to the Conservation and Management of Straddling Fish Stocks and Highly Migratory Fish Stocks. United Nations Treaty Series, vol. 2167, p. 3. Accessed April 30, 2025. https://treaties.un.org/pages/ViewDetails.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXI-7&chapter=21&clang=_en.
United Nations. United Nations Convention on the Law of the Sea. Signed December 10, 1982, entered into force November 16, 1994. 1833 UNTS 396.
Atirut Duereh. “ประมงพื้นบ้าน เคลื่อนไหวคัดค้านการแก้มาตร 69 พ.ร.บ. ประมง หวัง สว. ตั้งกรรมการทบทวน ไม่เอาอวนตาถี่.” SDG Move. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.sdgmove.com/2025/01/13/fishing-net-thailand/.
Thai PBS. “23 จังหวัดใช้แนวเขตทะเลชายฝั่งใหม่ ลดขัดแย้งประมงพื้นบ้าน.” Thai PBS, 15 กุมภาพันธ์ 2565. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.thaipbs.or.th/news/content/312711.
The Citizen. “เลือกตั้ง 62: ข้อเสนอต่อพรรคการเมืองกับอนาคตประมงไทย.” 6 กุมภาพันธ์ 2562. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://thecitizen.plus/node/25431.
เบนาร์นิวส์. “กลุ่มประมงพื้นบ้าน เรียกร้องให้รัฐบาลยกเลิก มาตรา 34 ของพระราชกำหนดการประมง.” ลงวันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2559. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.benarnews.org/thai/news/TH-fisheries-02042016123754.html.
ไพสิฐ พาณิชย์กุล และคณะ. รายงานฉบับสมบูรณ์ โครงการการลดความเหลื่อมล้ำผ่านกระบวนการยุติธรรม ระยะที่ 2. พฤษภาคม 2561. สนับสนุนโดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
กฎกระทรวงการขออนุญาตและการอนุญาตให้ทําการประมงพื้นบ้าน พ.ศ. 2559.
กฎกระทรวงกำหนดเขตทางทะเลและชายฝั่ง พ.ศ. 2560.
กรมเจ้าท่า. กรมเจ้าท่ากับการแก้ไขปัญหาการทำประมงผิดกฎหมาย ขาดการรายงานและไร้การควบคุม (IUU Fishing) ในยุค New Normal. กองงานพันธกรณีระหว่างประเทศ, ตุลาคม 2564. หน้า 2. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://iiidiv.md.go.th/wp-content/uploads/sites/92/2022/05/สรุปผลการดำเนินการของกรมเจ้าท่าในการแก้ไข-IUU.pdf?30.
กรมเจ้าท่า. ระเบียบกรมเจ้าท่า ว่าด้วยหลักเกณฑ์และวิธีปฏิบัติเกี่ยวกับทะเบียนเรือไทยและใบอนุญาตใช้เรือ พ.ศ. 2563.
กรมประมง. บทเรียนการแก้ไขปัญหาการทำประมงผิดกฎหมาย. เมษายน 2562. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www4.fisheries.go.th/local/file_document/20190708091833_1_file.pdf.
กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. “เกษตรฯ ประกาศกำหนดเขตทะเลชายฝั่งใหม่ ลดปมประมงพื้นบ้าน-พาณิชย์.” ประชาชาติธุรกิจ. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.prachachat.net/economy/news-1157380.
กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ กรมประมง. “กรมประมง...แจง ! การ ‘แก้ มาตรา 69’ พ.ร.บ.ประมงใหม่ มิได้บังคับใช้ทันที ต้องออกกฎหมายลูกกำหนดหลักเกณฑ์ วิธีการ เงื่อนไข และพื้นที่ โดยยึดข้อมูลวิชาการและมาตรการที่เหมาะสมให้ไม่มีผลกระทบต่อทรัพยากรประมง.” สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www4.fisheries.go.th/index.php/dof/news_local/1210/237559.
คณะผู้จัดทำ. รวมกฎกระทรวงกำหนดเขตทะเลชายฝั่งของแต่ละจังหวัดจำนวน 23 จังหวัด. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www4.fisheries.go.th/dof/news_local/166/163572.
คณะรักษาความสงบแห่งชาติ. คำสั่ง คสช. ที่ 9/2562 เรื่อง การยกเลิกประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติ คำสั่งคณะรักษาความสงบแห่งชาติและคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ บางฉบับที่หมดความจำเป็น.
นวพร เสนีย์วงศ์ ณ อยุธยา. รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ โครงการการศึกษามาตรการเกี่ยวกับการจัดการการประมงขนาดเล็กหรือประมงพื้นบ้านของประเทศไทยกับแนวปฏิบัติของกฎหมายระหว่างประเทศ. ได้รับทุนอุดหนุนการวิจัยจากสำนักงานปลัดกระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม ภายใต้โปรแกรม 1 แผนงานทุนพัฒนาศักยภาพในการทำงานวิจัยของอาจารย์รุ่นใหม่ ประจำปีงบประมาณ 2564, 2567.
ประกาศกรมเจ้าท่า ที่ 48/ 2564 เรื่องให้นำเรือประมงพื้นบ้านที่มีขนาดไม่เกินสิบตันกรอสมาให้กรมเจ้าท่าตรวจสอบ เพิ่มเติม ครั้งที่ 4 และระเบียบกรมเจ้าท่าว่าด้วยหลักเกณฑ์ วิธีการ และขั้นตอนการตรวจสอบเรือ การทำเครื่องหมายที่แสดงอัตลักษณ์เรือและการจดทะเบียนเรือประมงพื้นบ้านที่มีขนาดไม่เกินสิบตันกรอส พ.ศ. 2562.
ประกาศกรมประมง เรื่อง แนวทางการออกใบอนุญาต และหลักเกณฑ์การจัดสรรใบอนุญาตทำการประมงพื้นบ้านสำหรับปีการประมง 2567-2568 พ.ศ. 2567, สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568 ได้ที่ https://ratchakitcha.soc.go.th/documents/21737.pdf.
ประกาศกรมประมง เรื่อง กำหนดพื้นที่และระยะเวลาฤดูสัตว์น้ำมีไข่ หรือวางไข่ เลี้ยงตัวอ่อนในที่จับสัตว์น้ำบางส่วนของจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ชุมพร และสุราษฎร์ธานี พ.ศ. 2568.
ประกาศกรมประมง เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการขอและการออกหนังสือรับรองเพื่อประกอบการยื่นขอจดทะเบียนเรือไทยสำหรับเรือประมงพื้นบ้าน พ.ศ. 2562.
ประกาศกรมประมง เรื่อง หลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขการขอและการออกหนังสือรับรองเพื่อประกอบการยื่นขอจดทะเบียนเรือไทย สำหรับเรือประมงพื้นบ้าน จำนวน 3 ฉบับ และในปี พ.ศ. 2567 มีการแก้ไขเพิ่มเติม 2 ฉบับ, ประกาศกรมประมง กองกฎหมาย, สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568 https://www4.fisheries.go.th/local/index.php/main/view_activities/84/76331.
ประกาศกรมประมงเรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการในการทำประมงพื้นบ้าน พ.ศ. 2559.
ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ เรื่องหลักเกณฑ์ วิธีการและเงื่อนไขการขออนุญาตผ่อนผัน การอนุญาตและระยะเวลาการผ่อนผันให้ใช้เครื่องมือบางประเภททำการประมง พ.ศ. 2567.
ประกาศกระทรวงเกษตรและสหกรณ์เรื่อง กําหนดเครื่องมือทําการประมง วิธีการทําการประมง และพื้นที่ทําการประมงที่ห้ามใช้ทําการประมงในที่จับสัตว์น้ำเขตทะเลชายฝั่ง พ.ศ. 2566.
ประชาชาติธุรกิจ , ยกใบเหลือง IUU ชาวประมงควรจะดีใจ หรือเสียใจ?, 14 มกราคม 2562, สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568 https://www.prachachat.net/economy/news-277605.
ประชาชาติธุรกิจ. “ตังเกเดือดสะท้อนปัญหา IUU 300 ข้อบังคับไม่ฟังเสียงชาวประมง.” ลงวันที่ 25 พฤศจิกายน 2560. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.prachachat.net/economy/news-78066.
พระราชกำหนดการประมง ฉบับที่ 2 พ.ศ. 2560.
พระราชกำหนดการประมง พ.ศ. 2558.
พระราชบัญญัติเรือไทย พ.ศ.2481 และที่แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2561.
พระราชบัญญัติแก้ไขเพิ่มเติม พระราชกำหนดการประมง พ.ศ. 2558 พ.ศ. .... (ร่าง). เสนอโดย นายวรภพ วิริยะโรจน์ สมาชิกสภาผู้แทนราษฎร กับคณะ. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.parliament.go.th/section77/manage/files/file_20220929140432_1_258.pdf.
พริมา อัครยุทธ. “สหภาพยุโรปแจกใบเหลืองเตือนไทยแก้ปม IUU Fishing.” SCB Economic Intelligence Center, 22 กรกฎาคม 2558. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.scbeic.com/th/detail/product/1436.
ศูนย์อัจฉริยะเพื่ออุตสาหกรรมอาหาร. สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://fic.nfi.or.th/world-food-update_detail.php?smid=1828.
สำนักงานผู้ตรวจการแผ่นดิน. การศึกษาปัญหาและผลกระทบของการทำประมงภายใต้กฎหมายประมง (กรณีหยิบยกเพื่อพิจารณา (Own Motion)). สืบค้นวันที่ 30 เมษายน 2568. https://www.ombudsman.go.th/new/news670.
