ข้อโต้แย้งต่อการวิพากษ์ทฤษฎีการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง

ชนัดดา ภูหงษ์ทอง

doi:10.14456/psruhss.2023.35

ผู้แต่ง

ชนัดดา ภูหงษ์ทอง คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร จังหวัดพิษณุโลก 65000 https://orcid.org/0009-0007-2278-7384

DOI:

https://doi.org/10.14456/psruhss.2023.35

คำสำคัญ:

การเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง , เหตุผล, การหยิบยกหรือการอ้างความสมเหตุสมผล , ข้อโต้แย้ง , การวิพากษ์

บทคัดย่อ

บทความวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาข้อโต้แย้งที่มีต่อการวิพากษ์ทฤษฎีการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลงของแจ๊ค เมอซิโรว์ ในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับแนวคิดเรื่องเหตุผลและการหยิบยกหรือการอ้างความสมเหตุสมผลของเยอร์เก้น ฮาเบอร์มาส ระเบียบวิธีวิจัยในการศึกษาครั้งนี้ คือ การวิจัยเอกสารและเกณฑ์ในการควบคุมคุณภาพของแหล่งข้อมูลเพื่อการจัดการข้อมูลเชิงคุณภาพเพื่อการเก็บรวบรวมข้อมูลและตีความข้อมูลเชิงคุณภาพ แหล่งข้อมูลในการศึกษาครั้งนี้ ได้แก่ กลุ่มเอกสารหลัก จำนวน 4 เรื่อง คือ หนังสือของฮาเบอร์มาสเรื่อง The Theory of Communicative Action: Volume One และ Volume Two (Habermas, 1984, 1987) กับงานเขียนของเมอซิโรว์ จำนวน 6 เรื่อง (Mezirow, 1985, 1990, 1991a, 1991b, 1996) และกลุ่มเอกสารรองอีกจำนวน 7 เรื่อง (Calleja, 2014; Dirkx, 1998; Fleming, 2005, 2018, 2020; Taylor, 1997; Taylor & Cranton, 2012) การวิเคราะห์ข้อมูลดำเนินไปตามกระบวนการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ ซึ่งนำไปสู่ผลการวิจัยที่พบว่า ข้อโต้แย้งที่มีต่อการวิพากษ์ทฤษฎีการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลงในครั้งนี้ แบ่งออกเป็น 4 ประเด็น ได้แก่ 1) เมอซิโรว์ได้ให้ความสำคัญกับมิติทางสังคมผ่านวาทกรรมเพื่อการเปลี่ยนแปลงทั้งในระดับบุคคลและกลุ่ม 2) กระบวนการทางปัญญาหรือตรรกะทางวิทยาศาสตร์เป็นเพียงการใช้เหตุผลประเภทหนึ่งในแนวคิดเรื่องเหตุผลของฮาเบอร์มาส 3) เมอซิโรว์ตระหนักและยอมรับถึงมิติทางอารมณ์ของปัจเจกบุคคลในวาทกรรม และ 4) การกำหนดมิติทางอารมณ์โดยแบ่งเป็นมิติทางบวกและมิติทางลบอาจกลายเป็นข้อจำกัดของมิติทางอารมณ์ในทฤษฎีการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง ทั้งนี้ ความเชื่อมโยงระหว่างการจำแนกลักษณะของเหตุผล ลักษณะของการกระทำ และประเภทของการหยิบยกหรือการอ้างความสมเหตุสมผลของฮาเบอร์มาสเป็นรากฐานสำคัญขององค์ประกอบหลักในทฤษฎีการเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลงของเมอซิโรว์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องมิติของการเรียนรู้ การสะท้อนเชิงวิพากษ์ และวาทกรรม

เอกสารอ้างอิง

Calleja, C. (2014). Jack Mezirow’s conceptualization of adult transformative learning: A review. Journal of Adult and Continuing Education, 20(1), 117-136.

Cranton, P. (1994). Understanding and promoting transformative learning: A guide for educators of adults. San Francisco: Jossey-Bass.

Cranton, P. (1996). Professional development as transformative learning: New perspectives for teachers of adults. San Francisco: Jossey-Bass.

Cranton, P. (2006). Understanding and promoting transformative learning: A guide for educators of adults (2nd ed.). San Francisco: Jossey-Bass.

Dirkx, J. M. (1998). Transformative learning theory in the practice of adult education: An overview. PAACE Journal of Lifelong Learning, 7, 1–14.

Fleming, T. (2005). Habermas on civil society, lifeworld and system: Unearthing the social in transformative theory. Teachers College Record. [Online]. Retrieved September 1, 2021 from https://www.tcrecord.org ID Number: 10877.

Fleming, T. (2018). Critical theory and transformative learning: Rethinking the radical intent of Mezirow’s theory. International Journal of Adult Vocational Education and Technology, 9(3), 1-13.

Fleming, T. (2020). Critical theory and transformative learning: Making connections with Habermas, Honneth and Negt. [Online]. Retrieved September 1, 2021 from https://www.researchgate.net

Habermas, J. (1984). The theory of communicative action: Volume one: Reason and the rationalization of society. Boston: Beacon Press.

Habermas, J. (1987). The theory of communicative action: Volume two: Lifeworld and system: A critique of functionalist reason. Boston: Beacon Press.

Illeris, K. (2004). Transformative learning in the perspective of a comprehensive learning theory. Journal of Transformative Education, 2(2), 79-89.

Kokkos, A. (2019). Expanding transformative theory: Affinities between Jack Mezirow and other emancipatory educationalists. London: Routledge.

Lawrence, R. L. (2012). Transformative learning through artistic expression: Getting out of our heads. In Taylor, E., Cranton, P. (Eds.), The handbook of transformative learning: Theory, research, and practice (pp. 471–485). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Mezirow, J. (1985). Concept and action in adult education. Adult Education Quarterly, 35(3), 142-151.

Mezirow, J. (1990). How critical reflection triggers transformative learning. In J. Mezirow (Ed.), Fostering critical reflection in adulthood, (pp. 1-20). San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Mezirow, J. (1991a). Transformative dimensions of adult learning. San Francisco, CA: Jossey-Bass.

Mezirow, J. (1991b). Transformative theory and cultural context: A reply to Clark and Wilson. Adult Education Quarterly, 41(3), 188-192.

Mezirow, J. (1996). Beyond Freire and Habermas: Confusion. A response to Bruce Pietrykowski. Adult Education Quarterly, 46(4), 237-239.

Mezirow, J. (2000). Learning as transformation: Critical perspectives on a theory in progress. San Francisco: Jossey Bass.

Mogalakwe, M. (2006). The use of documentary research methods in social research. African Sociological Review, 10(1), 221-230.

Reddy, W. M. (2001). The logic of action: Indeterminacy, emotion, and historical narrative. History and theory, 40(4), 10-33.

Scott, J. (1990). A matter of record, documentary sources in social research. Cambridge: Polity Press.

Taylor, E. W. (1997). Building on the theoretical debate: A critical review of the empirical studies of Mezirow's transformative learning theory. Adult Education Quarterly, 48(1), 34-60.

Taylor, E. W. (1998). The theory and practice of transformative learning: A critical review. Retrieved July 20, 2014, from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED423422.pdf

Taylor, E. W. (2007). An update of transformative learning theory: A critical review of the empirical research (1999-2005). International Journal of Lifelong Education, 26(2), 173-191.

Taylor, E. W., & Cranton, P. (2012). The handbook of transformative learning: Theory, research, and practice. NY: John Wiley & Sons.