การยกระดับเศรษฐกิจชุมชนด้วยห่วงโซ่คุณค่าใหม่ปลานิลแดงลำน้ำน่าน จังหวัดอุตรดิตถ์

บทคัดย่อ

จังหวัดอุตรดิตถ์ผลิตและจำหน่ายปลานิลแดงเฉลี่ย 3,437.15 ตันต่อปี ซึ่งไม่เพียงพอกับปริมาณความต้องการของตลาด เนื่องจากห่วงโซ่คุณค่าเดิมปลานิลแดงในจังหวัดอุตรดิตถ์ มีเพียงธุรกิจผลิต และธุรกิจรวบรวมผลผลิต ปัญหาหลักของธุรกิจผลิตคือ อาหารปลามีราคาสูง เกษตรกรรายย่อยไม่สามารถคัดเลือกพันธุ์ปลาคุณภาพ และไม่มีความรู้ด้านการจัดการฟาร์มที่มีประสิทธิภาพ งานวิจัยนี้จึงพัฒนาห่วงโซ่คุณค่าปลานิลแดง ซึ่งมีกลไกเครือข่ายความร่วมมือของธุรกิจอนุบาลลูกปลา 2 แห่ง ธุรกิจผลิต 6 แห่ง สหกรณ์ผู้เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำอุตรดิตถ์ 1 แห่ง ธุรกิจรวบรวมผลผลิต 1 แห่ง ด้วยการดำเนินการดังนี้ 1) การปรับทัศนคติแบบมีส่วนร่วม เพื่อสร้างความตระหนักในการบันทึกข้อมูลการผลิต 2) การวางแผนปัจจัยการผลิตและพัฒนากระบวนการด้านการผลิต จากการทดลองเลี้ยงตามระบบการผลิต 4ดี คือ พันธุ์ปลาดี อาหารดี การจัดการฟาร์มดี และการวางแผนการตลาดดี และ 3) การพัฒนากลยุทธ์ทางธุรกิจ ประกอบด้วย กลยุทธ์การบูรณาการถอยหลัง เป็นการขยายข้อต่อในห่วงโซ่คุณค่าไปยังกระบวนการจัดหาปัจจัยผลิต และกลยุทธ์การบูรณาการไปข้างหน้า การวางแผนการตลาดร่วมกับธุรกิจรวบรวมผลผลิตส่งผลให้ยอดขายเพิ่มขึ้นและส่งเสริมการบริโภคภายในจังหวัด กระบวนการแลกเปลี่ยนความรู้การเพิ่มขีดความสามารถและการทดลองปฏิบัติ ส่งผลให้ธุรกิจอนุบาลลูกปลา มีรายได้เพิ่มขึ้นร้อยละ 27.93 ธุรกิจผลิต มีรายได้เพิ่มขึ้นร้อยละ 41.74 โดยมีกำไรเพิ่มขึ้นกระชังละ 5,000-10,000 บาท มีการจ้างงานในพื้นที่ 165 คน และสร้างอาชีพนักอนุบาลลูกปลานิลแดง นักแปรรูปขั้นต้น นักแปรรูป และนักขาย ธุรกิจขายปลีกมีมูลค่าเพิ่มสูงสุดร้อยละ 20 ธุรกิจรวบรวมผลผลิตมีมูลค่าเพิ่มร้อยละ 12.26 และธุรกิจขายส่งปลาสดร้อยละ 10.53 เป็นการกระจายรายได้และผลประโยชน์ตลอดห่วงโซ่คุณค่า ส่งผลกระทบเชิงบวกต่อชุมชนทั้งด้านเศรษฐกิจและสังคม