การสันนิษฐานรูปแบบสถาปัตยกรรมกลุ่มปราสาทประธาน ปราสาทเปือยน้อย จ.ขอนแก่น

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้นำเสนอเกี่ยวกับการสันนิษฐานรูปแบบสถาปัตยกรรมกลุ่มปราสาทประธานโดยใช้ปราสาทเปือยน้อยเป็นกรณีศึกษา และใช้กระบวนการวิเคราะห์ผ่านข้อมูลจากการลงพื้นที่สำรวจทางกายภาพ และข้อมูลด้านเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ผลการศึกษาพบว่าปราสาทเปือยน้อยถือเป็นเทวาลัยประจำชุมชนที่มีขนาดใหญ่ สร้างขึ้นในสมัยบาปวนถึงสมัยนครวัด ราวปลายพุทธศตวรรษที่ 16-17 ปราสาทประธานเป็นกลุ่มปราสาทสามหลังซึ่งตั้งบทฐานเดียวกัน มีการทำช่องเปิดด้านทิศตะวันออกเพื่อใช้เป็นทางเข้าสู่พื้นที่ภายใน ส่วนเรือนธาตุก่อด้วยอิฐสร้างขึ้นเพื่อเป็นผนังรับน้ำหนักของส่วนยอด ซึ่งสันนิษฐานได้ว่าก่อด้วยอิฐเช่นเดียวกับเรือนธาตุ มีการทำชั้นลดสามชั้นสอบเข้า บริเวณชั้นลดประดับด้วยปราสาทจำลองที่มุมทั้งสี่และกลีบขนุนรูปเทพชั้นรองต่าง ๆ ประดับโดยรอบ ยอดบนสุดเป็นที่ตั้งของบัวกลุ่มที่ทำจากหินทราย แนวความคิดในการออกแบบพบว่าปราสาทเปือยน้อยสร้างขึ้นตามคติการจำลองเขาไกรลาสซึ่งเป็นสถานที่ประทับของพระศิวะ ปราสาทสามหลังสร้างขึ้นเพื่อถวายแด่เทพตรีมูรติ พื้นที่โดยรอบพบว่ามีการนับถือเทพชั้นรองต่าง ๆ ควบคู่กันภายในเทวาลัย เช่น พระอินทร์ เทพนพเคราะห์ต่าง ๆ โดยรูปเคารพเหล่านี้เป็นการแสดงให้เห็นถึงการผสมผสานระหว่างพุทธศาสนากับศาสนาพราหมณ์-ฮินดู