การเปลี่ยนแปลงของเรือนพื้นถิ่นลาหู่เพื่อการท่องเที่ยวแบบโฮมสเตย์ในอำเภอเมืองและอำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

บทความนี้มุ่งศึกษาการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับเรือนพื้นถิ่นกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่ภายใต้อิทธิพลของการท่องเที่ยวรูปแบบโฮมสเตย์ โดยการสำรวจภาคสนามหมู่บ้านกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่ที่มีการจัดทำโฮมสเตย์ 3 แห่ง ในเขตพื้นที่อำเภอเมืองและอำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย เพื่ออธิบายถึงรูปแบบการจัดการพื้นที่ภายในเรือน ความเชื่อมโยงของพื้นที่ ปฏิสัมพันธ์ของผู้ใช้งานพื้นที่ระหว่างเจ้าบ้านและนักท่องเที่ยว เพื่อนำไปสู่แนวทางการพัฒนารูปแบบสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่ที่เหมาะสมสอดคล้องต่อการท่องเที่ยวในรูปแบบโฮมสเตย์ ผลการวิจัยพบว่าเรือนโฮมสเตย์ของกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่สามารถแบ่งออกได้ 3 ลักษณะ ตามขนาดของเรือนโฮมสเตย์และการรองรับจำนวนของนักท่องเที่ยว คือ 1.) เรือนโฮมสเตย์ขนาดเล็ก 2.) เรือนโฮมสเตย์ขนาดกลาง 3.) เรือนโฮมสเตย์ขนาดใหญ่ โดยเรือนโฮมสเตย์ในแต่ละลักษณะก็จะสะท้อนถึงวิถีชีวิตของคนในพื้นที่และการจัดการเตรียมรับรองนักท่องเที่ยวที่แตกต่างกันไป เรือนโฮมสเตย์ขนาดเล็กจนถึงเรือนโฮมสเตย์ขนาดกลางส่วนใหญ่จะเป็นเรือนที่มีรูปแบบใกล้เคียงกับเรือนที่อยู่อาศัยที่ใกล้เคียงเรือนดั้งเดิมในปัจจุบัน ซึ่งจะมีลักษณะที่สะท้อนให้เห็นถึงภูมิปัญญาของกลุ่มชาติพันธุ์ วิถีชีวิต และวัฒนธรรม ผ่านรูปทรง พื้นที่ใช้สอยและวัสดุประกอบเรือน แต่เรือนโฮมสเตย์ขนาดกลางบางส่วนจนถึงเรือนโฮมสเตย์ขนาดใหญ่จะมีรูปแบบในปัจจุบันที่เปลี่ยนแปลงไปจากเรือนที่อยู่อาศัยแบบเรือนดั้งเดิม ทั้งในด้านของการใช้วัสดุอุตสาหกรรมเข้ามามีบทบาทในการก่อสร้าง มีการปรับเปลี่ยนทั้งรูปทรง ขนาด สัดส่วนและเพิ่มขยายพื้นที่เรือนเพื่อรองรับจำนวนนักท่องเที่ยว ส่งผลให้เอกลักษณ์ทางชาติพันธุ์ที่ถ่ายทอดผ่านสถาปัตยกรรมค่อยๆ เลือนหายไปจากกระบวนการพัฒนา จึงจำเป็นที่จะต้องปรับรูปแบบการพัฒนาให้สอดคล้องกับการอนุรักษ์ โดยผสมผสานเอกลักษณ์เรือนพื้นถิ่นแบบดั้งเดิมที่ใช้วัสดุธรรมชาติเป็นหลักเข้ากับการใช้วัสดุอุตสาหกรรมช่วยเสริมในการก่อสร้างที่ไม่กระทบต่อคุณค่าทางสถาปัตยกรรม เช่น ตะปู แผ่นเหล็ก และน็อต เป็นต้น การแบ่งพื้นที่ใช้สอยในเรือนพื้นฐานควรจำแนกลำดับความสำคัญของการเข้าถึงพื้นที่จากในสุดของเรือนมายังพื้นที่นอกสุดของเรือนอย่างเป็นสัดส่วน คือ ห้องนอนเจ้าของเรือน ห้องนอนลูก พื้นที่ครัว พื้นที่เก็บของ พื้นที่นั่งเล่น พื้นที่ชานและห้องนอนนักท่องเที่ยว