ความหมายของอนุสรณ์สถานพระอริยสงฆ์ในวัดป่าสายหลวงปู่มั่น ภูริทัตตเถระ

บทคัดย่อ

            พิพิธภัณฑ์บริขารหลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ถือกำเนิดขึ้นภายใต้บริบทความเปลี่ยนแปลงของสังคมไทย โดยเฉพาะเหตุการณ์บ้านเมืองที่เกิดจากปัจจัยทั้งภายในและภายนอกประเทศ ส่งผลต่อความนึกคิดของผู้คนในสังคมเป็นอย่างมาก ไม่เว้นแม้แต่แบบแผนการบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ทางพุทธศาสนาที่ถูกปรับปรุงให้เข้ากับบริบทการเปลี่ยนแปลงของยุคสมัย โดยมีจุดเปลี่ยนที่ก่อให้เกิดทั้งรูปแบบและแนวความคิดการออกแบบทางสถาปัตยกรรมเนื่องด้วยการบูชาพระธาตุต่างไปจากจารีตเดิมที่ยังไม่เคยปรากฏในสังคมไทยก่อนหน้านั้น ซึ่งถือว่าเป็นจุดเริ่มต้นความคิดการสร้างอนุสรณ์สถานพระอริยสงฆ์ในเวลาต่อมา

        การศึกษาครั้งนี้มีความมุ่งหมายเพื่อตรวจสอบปฏิสัมพันธ์ระหว่างพื้นที่พิพิธภัณฑ์บริขารหลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ในฐานะอนุสรณ์สถานกับบริบทที่ตั้งในช่วงเวลาที่ก่อสร้าง (ราว พ.ศ. 2510-2520) โดยมองพิพิธภัณฑ์เป็นพื้นที่พิเศษแบบหนึ่ง ที่ไม่เพียงแค่หยุดนิ่งตายตัวหรือเป็นกลางเสมอไป แต่กลับเต็มไปด้วยความหมายที่ก่อตัวเพิ่มขึ้นและไม่เคยหยุดนิ่งจึงต้องได้รับการตีความพื้นที่ผ่านช่วงเวลาที่ผันแปรของสังคมร่วมสมัย โดยคาดว่าจะเห็นภาพสะท้อนแนวคิดร่วมสมัยที่มีต่อพิพิธภัณฑ์บริขารฯ แห่งนี้

        จากการศึกษาพบว่า แนวคิด “ธาตุบูชา” ต่างไปจากประเพณีเดิม ณ ช่วงเวลาหนึ่ง ซึ่งเมื่อเวลาเคลื่อนที่ไป แนวคิดก็ได้ถูกปรับปรุงตามไปด้วย อีกทั้งไม่สามารถคาดการณ์การเกิดขึ้นของอนุสรณ์สถานแต่ละแห่งได้อย่างแน่ชัด ซึ่งต่างเป็นอิสระไม่ผูกติดกับความต่อเนื่องของเวลาในเหตุการณ์ แต่สามารถดำรงอยู่ได้ด้วยตัวเอง ก่อเกิดเป็นความหมายเฉพาะตัวของอนุสรณ์สถานแห่งนี้ที่อาจมีผลต่อแนวคิดการนำเสนอธาตุบูชาในเวลาต่อมา