นรกภูมิในไตรภูมิ-พระมาลัย: ความสัมพันธ์กับคัมภีร์สำคัญทางพระพุทธศาสนา

Main Article Content

ภัครพล แสงเงิน
อุเทน วงศ์สถิตย์

บทคัดย่อ

     บทความนี้มุ่งศึกษาความสัมพันธ์ด้านเนื้อหาเรื่องนรกภูมิในไตรภูมิ-พระมาลัยซึ่งเป็นวรรณกรรมโลกศาสตร์สมัยอยุธยากับคัมภีร์สำคัญทางพระพุทธศาสนาที่ปรากฏเนื้อหาเรื่องนรกภูมิ คือ พระไตรปิฎกฉบับต่างๆ คัมภีร์โลกทีปกสาร คัมภีร์โลกบัญญัติและคัมภีร์จักรวาลทีปนี ผลการศึกษาพบว่า ไตรภูมิ-พระมาลัยมีลักษณะของเนื้อหาหลักร่วมกับคัมภีร์สำคัญทางพระพุทธศาสนา คือ 1) การพรรณนาถึงสภาพของมหานรกและชื่อของมหานรกขุมต่างๆ มีลักษณะของเนื้อหาร่วมกับพระไตรปิฎก เทวทูตสูตร สังกิจจชาดกและคัมภีร์โลกทีปกสาร 2) มหานรกขุมต่างๆ บุพกรรมและการเสวยทุกขเวทนาของสัตว์นรก มีลักษณะของเนื้อหาร่วมกับคัมภีร์โลกทีปกสารและโลกบัญญัติ 3) อุสุทนรก (นรกบ่าว) มีลักษณะของเนื้อหาร่วมกับพระไตรปิฎก เทวทูตสูตร สังกิจจชาดกและคัมภีร์โลกบัญญัติ 4) ยมโลก มีลักษณะของเนื้อหาร่วมกับพระไตรปิฎก เนมิราชชาดก 5) การเปรียบเทียบอายุของสวรรค์ มนุษย์และมหานรก มีลักษณะของเนื้อหาร่วมกับพระไตรปิฎก วิตถตุโปสถสูตร คัมภีร์โลกทีปกสารและจักรวาลทีปนีลักษณะร่วมสำคัญ คือ ชื่อนรก     
     ลักษณะทางกายภาพของนรก บุพกรรมเมื่อเป็นมนุษย์ของสัตว์นรก ทุกขเวทนาของสัตว์นรก ตลอดจนการเปรียบเทียบอายุของสวรรค์ฉกามาพจร มนุษย์และนรก แต่ต่างกันในรายละเอียดปลีกย่อย ดังนั้นไตรภูมิ-พระมาลัย จึงเป็นวรรณกรรมโลกศาสตร์ที่แสดงให้เห็นอย่างชัดเจนถึงคติทางพระพุทธศาสนาในสมัยอยุธยาเป็นอย่างยิ่ง

Article Details

How to Cite
แสงเงิน ภัครพล, และ วงศ์สถิตย์ อุเทน. 2020. “นรกภูมิในไตรภูมิ-พระมาลัย: ความสัมพันธ์กับคัมภีร์สำคัญทางพระพุทธศาสนา”. ธรรมธารา 6 (2):61-104. https://so01.tci-thaijo.org/index.php/dhammadhara/article/view/238089.
บท
บทความวิชาการทางพระพุทธศาสนา
Author Biographies

ภัครพล แสงเงิน, นักศึกษาหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาจารึกภาษาไทยและภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร

  1. ชื่อ-นามสกุล ภัครพล แสงเงิน                    

สังกัด 

- นักศึกษาหลักสูตรปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาจารึกภาษาไทยและภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร

- อาจารย์ประจำสาขาวิชาภาษาไทย คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม

การศึกษา  • ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (วรรณคดีไทย) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

                  • ศิลปศาสตรบัณฑิต (ภาษาไทย เกียรตินิยม อันดับ 1) มหาวิทยาลัยนเรศวร

โทรศัพท์  087-194-3678

อีเมล์ phakphon_sang@hotmail.com

อุเทน วงศ์สถิตย์, อาจารย์ประจำภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร

  1. ชื่อ-นามสกุล ดร.อุเทน วงศ์สถิตย์                   

สังกัด     อาจารย์ประจำภาควิชาภาษาตะวันออก คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร                   

 การศึกษา • ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต (ภาษาสันสกฤต) มหาวิทยาลัยปูเณ่ ประเทศอินเดีย

  • ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (จารึกภาษาตะวันออก) มหาวิทยาลัยศิลปากร
  • พุทธศาสตรบัณฑิต (ปรัชญา) มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย

 

Bookmark and Share

References

บรรณานุกรม

• ภาษาไทย

─1. คัมภีร์

มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร: อัมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์ พับลิชชิ่ง., 2549.

─2. หนังสือ

กรมศิลปากร. จักรวาลทีปนี. กรุงเทพมหานคร: หอสมุดแห่งชาติกรมศิลปากร, 2523.

กรมศิลปากร. ไตรภูมิเอกสารจากหอสมุดแห่งชาติกรุงปารีส. กรุงเทพมหานคร:กรมศิลปากร, 2554.

กรมศิลปากร. โลกทีปกสาร. กรุงเทพมหานคร: หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2529.

กรมศิลปากร. โลกบัญญัติ. กรุงเทพมหานคร: หอสมุดแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2528.

พระยาธรรมปรีชา (แก้ว). ไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา ฉบับที่ 2 (ไตรภูมิฉบับหลวง) เล่ม 2. กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร, 2520.

สำนักนายกรัฐมนตรี. สมุดภาพไตรภูมิสมัยกรุงธนบุรี เลขที่ 10 เล่ม 2. กรุงเทพมหานคร: กรมศิลปากร, 2542.

─3. บทความ

ภัครพล แสงเงิน. “คติพระพุทธเจ้า 5 พระองค์ในไตรภูมิฉบับหอสมุดแห่งชาติกรุงปารีส,” วารสารรมยสาร, ปีที่ 15, ฉบับที่ 2, (พฤษภาคม-สิงหาคม 2560): 125-136.

กรมศิลปากร. “จากอวสานถึงเริ่มใหม่: ยุคพระศรีอาริยเมตไตรยในไตรภูมิฉบับหอสมุดแห่งชาติกรุงปารีส,” วารสารไทยศึกษา, ปีที่ 12, ฉบับที่ 2, (กรกฎาคม-ธันวาคม 2559): 1-15.

กรมศิลปากร. “ลักษณะสำคัญของพระมาไลยฉบับหอสมุดแห่งชาติกรุงปารีส,” วารสารมนุษยศาสตร์วิชาการ, ปีที่ 26, ฉบับที่ 2, กรกฎาคม-ธันวาคม 2562): 285-315.

─4. วิทยานิพนธ์

ณพล พรประศาสน์สุข. “จารึกและเอกสารไทยสมัยอยุธยา: การศึกษาเชิงอักขรวิทยา.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2559.

ภัครพล แสงเงิน. “ไตรภูมิฉบับหอสมุดแห่งชาติกรุงปารีส: การศึกษาเชิงวิเคราะห์.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, 2557.

─5. ข้อมูลจากเว็บไซต์

เว็บไซต์ทีนิวส์. “นรกภูมิจากสมุดภาพไตรภูมิสมัยกรุงธนบุรี.” สืบค้นเมื่อ 20 มกราคม 2563. https://www.tnews.co.th/religion/307213.