งานนิพนธ์พระพุทธศาสนาของพระพรหมโมลี (วิลาศ ญาณวโร)

บทคัดย่อ

        บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาวิเคราะห์ลักษณะของเนื้อหาและการประพันธ์ในงานนิพนธ์พระพุทธศาสนาภาษาไทยของพระพรหมโมลี รวมถึงความสำคัญของงานนิพนธ์ในสังคมไทย โดยศึกษางานนิพนธ์จำนวน 10 เรื่อง ซึ่งท่านแต่งขึ้นในระหว่างปี พ.ศ. 2506-2543 ผลการวิจัยพบว่า งานของพระพรหมโมลีเป็นงานเขียนเชิงวิชาการที่ได้รับอิทธิพลมาจากวรรณคดีบาลี โดยนำโครงสร้างและรูปแบบการอธิบายจากวรรณคดีบาลีมาใช้ในงานนิพนธ์ ได้แก่ ปณามคาถา (ปณามพจน์), อารัมภกถา, อุทเทส, นิทเทส, นิคมนกถา (ปัจฉิมพจน์), การอธิบายคำและความด้วยการตั้งรูปวิเคราะห์ศัพท์, ปทวิจยะ (การให้ความหมายและรายละเอียดของคำ), ไวพจน์, ปุจฉา-วิสัชชนา, อุปมา, และนิทาน นอกจากนี้ชื่องานนิพนธ์ยังใช้ชื่อของวรรณคดีบาลี ซึ่งท่านได้นำมาใช้ทั้งหมด 4 ชื่อ ได้แก่ ทีปนี 7 เรื่อง, วิลาสินี 1 เรื่อง, รัตนมาลี 1 เรื่อง สำหรับงานอรรถาธิบาย และ วงศ์ 1 เรื่อง ซึ่งเป็นงานแสดงเหตุการณ์ตามลำดับเวลา การสร้างวรรณกรรมพระพุทธศาสนาภาษาไทยตามแนวทางของวรรณคดีบาลีแสดงถึงอิทธิพลจากประเพณีการศึกษาของพม่า ซึ่งพระเถระมีความเชี่ยวชาญทั้งการศึกษาปริยัติ การสร้างงานวรรณกรรม และการปฏิบัติสมาธิ ตามประวัติของท่าน หลังจากจบการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลี พระพรหมโมลีได้เข้าเป็นศิษย์กรรมฐานของท่านภัททันตะ อาสภเถระ ธัมมจริยะ พระวิปัสสนาจารย์ชาวพม่าผู้มีความรู้แตกฉานทั้งด้านปริยัติและปฏิบัติ งานนิพนธ์ของพระพรหมโมลีมีความสำคัญต่อวรรณกรรมพระพุทธศาสนาภาษาไทย 3 ด้าน ได้แก่ (1) เป็นวรรณกรรมไทยที่มีโครงสร้างและรูปแบบการอธิบายตามแนวทางของวรรณคดีบาลี (2) หัวข้องานนิพนธ์แต่ละเรื่องให้ข้อมูลสำคัญทางพระพุทธศาสนา ได้แก่ หลักธรรมคำสอน การปฏิบัติกรรมฐาน พุทธประวัติ และศาสนประวัติ และ (3) สะท้อนการรับแนวคิดในการศึกษาพระพุทธศาสนาตามประเพณีของพม่าซึ่งการศึกษาปริยัติและการปฏิบัติกระทำควบคู่กัน งานนิพนธ์ของท่านจึงเป็นงานที่มีคุณค่าสำหรับชาวไทยที่นับถือพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะในยุคนั้นซึ่งมีหนังสือพระพุทธศาสนาภาษาไทยค่อนข้างจำกัด ในขณะที่งานแปลภาษาไทยจากภาษาบาลียังไม่แพร่หลายกว้างขวาง