พระมหากัจจายนะในเอกสารฉบับต่าง ๆ (3): การเทศน์สอนช่วงแรกและบทบาทต่อเนื้อหาในคัมภีร์พระพุทธศาสนา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มีเนื้อหาต่อเนื่องจากภาคที่แล้ว ในภาคนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ (1) นำเสนอเนื้อความที่พระมหากัจจายนะได้เทศน์สอนในช่วงต้นของการเผยแผ่ (2) ประมวลบทบาทของท่านที่มีต่อเนื้อหาในพระไตรปิฎก และ (3) ศึกษาที่มาของคัมภีร์ซึ่งมีการระบุว่าพระมหากัจจายนะเป็นผู้รจนา ในการศึกษาครั้งนี้ได้ใช้แหล่งข้อมูลจากคัมภีร์ของเถรวาทและนิกายอื่น รวมทั้งอาศัยผลการศึกษาวิจัยของนักวิชาการด้วย
จากการศึกษาพบว่า (1) ตามคัมภีร์ของ(มูล)สรวาสติวาท ในช่วงแรกที่พระมหากัจจายนะกลับไปเผยแผ่ ณ กรุงอุชเชนี ได้เทศน์สอนพระเจ้าจัณฑ-ปัชโชตโดยให้ข้อคิดเกี่ยวกับการไม่ติดในรสอาหารและการมีสติรักษาจิตของตน ทั้งนี้ใจความหลักยังคงมีความสอดคล้องกับหลักคำสอนในคัมภีร์เถรวาท (2) พระมหากัจจายนะมีบทบาทต่อเนื้อหาในพระไตรปิฎก คือ พระวินัยปิฎกทั้งของเถรวาทและต่างนิกายมีปรากฏเนื้อเรื่องการขอแก้ไขข้อบัญญัติ 5 ประการที่ท่านได้ฝากให้พระโสณกุฏิกัณณะไปกราบทูลพระพุทธเจ้า พระสุตตันตปิฎกฝ่ายบาลีมีอย่างน้อย 12 พระสูตรที่ปรากฏเนื้อความซึ่งพระมหากัจจายนะได้แสดงธรรมหรือกล่าวอธิบายข้อธรรมไว้อย่างสอดคล้องกันกับในพระสูตรหินยานพากย์จีน นอกจากนี้เอกสารฝ่ายจีนยังระบุว่า พระมหากัจจายนะเป็นผู้หนึ่งที่มีบทบาทต่อการจัดหมวดหมู่เนื้อหาในพระอภิธรรมปิฎกด้วย (3) คัมภีร์ในปัจจุบันที่มีกล่าวถึงว่ารจนาโดยพระมหากัจจายนะ ได้แก่ เนตติปกรณ์ เปฏโกปเทส และกัจจายนไวยากรณ์ เนื้อหาคัมภีร์เนตติปกรณ์และเปฏโกปเทสน่าจะมีรายละเอียดหรือรูปแบบเนื้อหาแตกต่างจากฉบับดั้งเดิมที่พระมหากัจจายนะรจนาไว้ในครั้งพุทธกาล สำหรับคัมภีร์เปฏโกปเทสยังเป็นที่แพร่หลายในนิกายอื่นอีกด้วย ส่วนเนื้อหา ในกัจจายนไวยากรณ์ โดยมากไม่มีความเกี่ยวข้องกับพระมหากัจจายนะเลย อาจมีความสัมพันธ์กับพระมหากัจจายนะได้เฉพาะกฎไวยากรณ์ข้อแรก หรือแต่งขึ้นในสำนักที่สืบทอดมาจากพระมหากัจจายนะเพียงเท่านั้น
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์ สำนักการศึกษา วัดพระธรรมกาย
References
• ภาษาไทย
---1. คัมภีร์แปล
มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกภาษาไทย เล่ม 15. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2539.
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย. พระไตรปิฎกและอรรถกถาแปล เล่ม 56. นครปฐม: โรงพิมพ์มหามกุฏราชวิทยาลัย, 2552.
---2. หนังสือ
พระมหาสมชัย กุสลจิตฺโต. พระพุทธศาสนา: นิกายสรวาสติวาท. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, 2539.
สุภาพรรณ ณ บางช้าง. ประวัติวรรณคดีบาลีในอินเดียและลังกา. กรุงเทพมหานคร: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2526.
---3. บทความ
เนาวรัตน์ พันธ์วิไล. “คัมภีร์มิลินทปัญหา: ปริศนาเรื่องกำเนิดและพัฒนาการ.” วารสารธรรมธารา, ปีที่ 5, ฉบับที่ 2 (ฉบับรวมที่ 9), (2019): 177-217.
วิไลพร สุจริตธรรมกุล. “การวิเคราะห์เปรียบเทียบสายคัมภีร์พระพุทธศาสนาจีนและบาลีของสิงคาลกสูตร.” วารสารธรรมธารา, ปีที่ 7, ฉบับที่ 2 (ฉบับรวมที่ 13), (กรกฏาคม – ธันวาคม 2564): 55-101.
---4. วิทยานิพนธ์
พระมหานิพนธ์ ประสานดี. “อิทธิพลของคัมภีร์กาตันตระที่มีต่อคัมภีร์ไวยากรณ์บาลี.” วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2548.
พระมหาบุญเกิด เจริญแนว. “การศึกษาวิเคราะห์คัมภีร์มูลสรวาสติวาทวินยวัสตุ ศึกษาเฉพาะประวรัชยาวัสตุ โปษธวัสตุ ประวารณาวัสตุ วรษาวัสตุ จรมวัสตุและสังฆเภทวัสตุ.” วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2556.
• ภาษาต่างประเทศ
---1. คัมภีร์ภาษาบาลี
พระนันทปัญญาจารย์. จูฬคันถวงศ์: ประวัติย่อคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา. กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิอภิธรรมมหาธาตุวิทยาลัย, 2546.
พระสัทธัมมโชติปาลเถระ. กัจจายนสุตตนิเทส: คัมภีร์อธิบายสูตรกัจจายน-ไวยากรณ์. นครปฐม: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตบาฬีศึกษาพุทธโฆส, 2545.
พระอัคควังสมหาเถระ. สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา). ปริวรรตโดย พระมหาประนอม ธมฺมาลงฺกาโร. กรุงเทพมหานคร: ห้างหุ้นส่วนจำกัด ไทยรายวันการพิมพ์, 2549.
Chhappada Maha Thera [= Chapaṭa Saddhammajotipāla]. The Kachchayanasuttaniddesa [= Kaccāyanasuttaniddesa]. Edited by Mabopitiye Medhankara. Colombo: Vidyabhusana Press, 1915.
Pali Text Society. Aṅguttara-nikāya Part I. Edited by Richard Morris. London: Pali Text Society, 1961.
Pali Text Society. Aṅguttara-nikāya Part III. Edited by E. Hardy. London: Pali Text Society, 1976.
Pali Text Society. Aṅguttara-nikāya Part V. Edited by E. Hardy. London: Pali Text Society, 1958.
Pali Text Society. Apadāna Vol. I, II. Edited by Mary E. Lilley. Oxford: Pali Text Society, 2000.
Pali Text Society. Dhammapada. Edited by O. von Hinüber and K.R. Norman. Oxford: Pali Text Society, 1995.
Pali Text Society. Jātaka together with Its Commentary Vol. I, II. Edited by V. Fausbøll. London: Pali Text Society, 1962-1963.
Pali Text Society. Kaccāyana and Kaccāyanavutti. Edited by Ole Holten Pind. Bristol: Pali Text Society, 2013.
Pali Text Society. Mahāniddesa Parts I, II. Edited by L. de La Vallée Poussin and E.J. Thomas. London: Pali Text Society, 1978.
Pali Text Society. Majjhimanikāya Vol. I. Edited by V. Trenckner. London: Pali Text Society, 1979.
Pali Text Society. Majjhimanikāya Vol. II, III. Edited by Robert Chalmers. London: Pali Text Society, 1977.
Pali Text Society. Milindapañho. Edited by V. Trenckner. London: Pali Text Society, 1986.
Pali Text Society. Nettipakaraṇa. Edited by E. Hardy. Lancaster: Pali Text Society, 2006.
Pali Text Society. Paramatthadīpanī Part IV: Being the Commentary on the Vimānavatthu. Edited by E. Hardy. London: Pali Text Society, 1901.
Pali Text Society. Peṭakopadesa. Edited by Arabinda Barua. London: Pali Text Society, 1982.
Pali Text Society. Saddanīti Vol. I: Padamālā. Edited by Helmer Smith. Oxford: Pali Text Society, 2001.
Pali Text Society. Samantapāsādikā Vol. I. Edited by J. Takakusu and M. Nagai. London: Pali Text Society, 1975.
Pali Text Society. Saṃyuttanikāya Part II: Nidānavagga. Edited by M. Leon Feer. London: Pali Text Society, 1989.
Pali Text Society. Saṃyuttanikāya Part III: Khandhavagga. Edited by M. Leon Feer. London: Pali Text Society, 1975.
Pali Text Society. Saṃyuttanikāya Part IV: Saḷāyatanavagga. Edited by M. Leon Feer. Oxford: Pali Text Society, 1990.
Pali Text Society. Saṃyuttanikāya Part V: Mahāvagga. Edited by M. Leon Feer. Oxford: Pali Text Society, 1976.
Pali Text Society. Sumaṅgalavilāsinī: Buddhaghosa’s Commentary on the Dīghanikāya Part II. Edited by W. Stede. London: Pali Text Society, 1971.
Pali Text Society. Thera- and Therī-Gāthā. Edited by Hermann Oldenberg and Richard Pischel. London: Pali Text Society, 1966.
Pali Text Society. Vimānavatthu and Petavatthu. Edited by N.A. Jayawickrama. London: Pali Text Society, 1977.
Pali Text Society. Vinayapiṭakaṃ Vol. I. Edited by Hermann Oldenberg. Oxford: Pali Text Society, 1997.
Pali Text Society. Visuddhajanavilāsinī nāma Apadānaṭṭhakathā. Edited by C.E. Godakumbura. Oxford: Pali Text Society, 1988
Pali Text Society. Visuddhimagga of Buddhaghosa. Edited by C.A.F. Rhys Davids. London: Pali Text Society, 1975.
Sangharāja Śrī Rāhula. Buddhippasādanī: A Commentary on Padasādhana. Edited by Sthavīra Śrī Dhīrananda and Sthavīra Vācissara. Colombo: The Vidyānagara Printing Works, 1908.
Vimalabuddhi. The Mukhamattadīpanī, with the Kaccāyana Vutti. Edited by Weliwiṭiyē Dhammaratana. Colombo: H.C. Cottle, Acting Government Printer, 1898.
---2. คัมภีร์ภาษาทิเบต
Derge Edition. sDe dge Tibetan Tripiṭaka Vol. 1, 10-11, 72, 74, 91, 101, 241. Tibet: sDe dge Par khang, 1733-1744.
---3. คัมภีร์ภาษาจีน
Taishō Issaikyō Kankōkai 大正一切經刊行會 (Taisho Tripitaka Publication Association). Taishō Shinshū Daizōkyō 大正新脩大藏經 (Taishō Revised Tripiṭaka) Vol. 1-2, 4, 15, 22-26, 32, 41, 49, 51. Tokyo: Daizo shuppan Kabushiki Gaisha, 1988.
---4. คัมภีร์แปลภาษาอังกฤษ
BDK English Tripiṭaka Series. The Madhyama Āgama (Middle-Length Discourses) Vol. II, III. Edited by Bhikkhu Anālayo and Roderick S. Bucknell. California: BDK America, Inc., 2020-2022.
Library of Tibetan Works & Archives. Sutra of the wise and the Foolish. Translated by Stanley Frye. New Delhi: Library of Tibetan Works & Archives, 2006.
Pali Text Society. The Guide (Nettippakaraṇaṃ). Translated by Bhikkhu Ñāṇamoli. Oxford: Pali Text Society, 2008.
Pali Text Society. The Piṭaka Disclosure (Peṭakopadesa). Translated by Bhikkhu Ñāṇamoli. Oxford: Pali Text Society, 1979.
---5. หนังสือภาษาอังกฤษ ฝรั่งเศส และเยอรมัน
Alsdorf, Ludwig. Les Études Jaina: État Présent et Taches Futures. Paris: Collège de France, 1965.
Lamotte, Étienne. History of Indian Buddhism: From the Origins to the Śaka Era. Translated by Sara Webb-Boin. Louvain: Université catholique de Louvain, Institut orientaliste, 1988.
Norman, K.R.. Pāli Literature: Including the Canonical Literature in Prakrit and Sanskrit of all the Hīnayāna Schools of Buddhism. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1983.
Palumbo, Antonello. An Early Chinese Commentary on the Ekottarika-āgama: The Fenbie gongde lun 分別功德論 and the History of the Translation of the Zengyi ahan jing 增一阿含經. Taipei: Dharma Drum Publishing Corporation, 2013.
Schiefner, A.. Mahâkâtjâjana und König Tshaṇḍa-Pradjota: Ein Cyklus buddhistischer Erzählungen. St. Petersburg: Commissionnaries de l’Académie Impériale des Science, 1875.
Winternitz, Maurice. A History of Indian Literature Vol. II. Translated by S. Ketkar and H. Kohn. Calcutta: University of Calcutta, 1933.
---6. หนังสือภาษาจีนและญี่ปุ่น
Lü Cheng (呂澂). Lü Cheng Foxue lunzhu xuanji juan si 呂澂佛學論著選集卷四 (รวมผลงานทางพุทธศาสตร์ของหลวี่เฉิง ภาค 4). Jinan: Qilu shushe, 1991.
Phramaha Somchai Watcharasriroj (ターナヴットー・S.W.). Shoki Bukkyō ni okeru seiten seiritsu to shugyō taikei 初期仏教における聖典成立と修行体系 (กําเนิดพระไตรปิฎกและแนวปฏิบัติสู่การตรัสรู้ธรรมในพระพุทธศาสนายุคดั้งเดิม). Tokyo: Sankibō Busshorin, 2019.
Shi, Yin shun (释印顺). Shuoyiqieyoubu weizhu de lunshu yu lunshi zhi yanjiu 说一切有部为主的论书与论师之研究 (การศึกษาวิจัยว่าด้วยปกรณ์และพระคันถรจนาจารย์ โดยมุ่งเน้นของนิกายสรวาสติวาทเป็นหลัก). Beijing: Zhonghua shuju, 2009.
Ui, Hakuju (宇井伯寿). Degeban Xizang Dazangjing zongmulu 德格版西藏大藏經總目錄 (บัญชีรายชื่อคัมภีร์ในพระไตรปิฎกทิเบตฉบับเดเก). Taipei: Huayu chubanshe, 1988.
---7. บทความภาษาอังกฤษและเยอรมัน
Bechert, Heinz. “Zur Geschichte der buddhistischen Sekten in Indien und Ceylon.” La nouvelle Clio, 7-9, (1955-1957): 311-360.
Bhikkhu Anālayo. “The Verses on an Auspicious Night Explained by Mahākaccāna - A Study and Translation of the Chinese Version.” Canadian Journal of Buddhist Studies, 4, (2008): 5-28.
Lamotte, Étienne. “Khuddakanikāya and Kṣudrakapiṭaka.” East and West, 7, no. 4, (January 1957): 341-348.
Pind, O.H.. “Pāli Grammar and Grammarians from Buddhaghosa to Vajirabuddhi: A Survey.” Journal of the Pali Text Society, 31, (2012): 57–124.
Pind, O.H.. “Saddavimala 12.I–II and its Mūlasārvāstivādin origin.” La pureté par les mots. Edited by F. Bizot and F. Lagirarde. Paris: École française d’Extrême-Orient, 1996: 67-72.
Ruiz Falqués, Aleix. “The Creative Erudition of Chapaṭa Saddhammajotipāla, a 15th-Century Grammarian and Philosopher from Burma.” Journal of Indian Philosophy, 43, no.4/5, (November 2015): 389–426.
Watanabe, Yoichiro. “Is Kacc 1: attho akkharasaññāto a pubbavākya?.” Journal of Indian and Buddhist Studies, 67, no. 3, (March 2019): 1091-1095.
Willemen, Charles. “A Chinese Kṣudrakapiṭaka (T. IV. 203).” Asiatische Studien, 46, Helf 1: Études Bouddhiques Offertes á Jacques May, (1992): 507-515.
Willemen, Charles. “Xuanzang about Avalokiteśvara, Jibin, and Madhyāntika.” Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute, 94, (2013): 111-123.
Zacchetti, Stefano. “An Early Chinese Translation Corresponding to Chapter 6 of the Peṭakopadesa: An Shigao’s Yin Chi Ru Jing T 603 and Its Indian Original: A Preliminary Survey.” Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 65, no. 1 (2002): 74-98.