การสังเคราะห์แนวคิดความสัมพันธ์ระหว่างสภาวะความสุขสงบภายในและความสงบสุขในสังคมเพื่อสันติภาพที่ยั่งยืน
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาวะภายในจิตใจของมนุษย์ตามแนวทางพระพุทธศาสนา 2) ศึกษาแนวคิดเรื่องความขัดแย้งและความสงบสุขในสังคม 3) สังเคราะห์แนวคิดความสัมพันธ์ระหว่างสภาวะความสุขสงบภายในและความสงบสุขในสังคมเพื่อสันติภาพที่ยั่งยืน โดยเป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า
จิตใจมนุษย์ประกอบด้วยธรรม 3 ฝ่าย คือ กุศลธรรม (กุศลมูล 3: อะโลภะ อะโทสะ อะโมหะ) อกุศลธรรม (อกุศลมูล 3: โลภะ โทสะ โมหะ) อัพยากตาธรรม (ธรรมกลาง) แนวทางที่สนับสนุนให้กุศลเจริญเพื่อให้สังคมสงบสุข คือ หลักบุญกิริยาวัตถุ 3 (ทาน ศีล ภาวนา) และ ไตรสิกขา (ศีล สมาธิ ปัญญา) โดยเฉพาะการฝึกสมาธิซึ่งทำให้ใจสงบมั่นคงไม่หวั่นไหวต่ออกุศลมูล 3 เป็นผู้ไม่เบียดเบียนจึงลดความขัดแย้งในสังคมได้
เรื่องสันติภาพแบ่งเป็นสันติภาพเชิงบวกและสันติภาพเชิงลบ ซึ่งการเพิ่มความสงบสุขในสังคมนั้นต้องส่งเสริมให้เสาหลักแห่งสันติภาพ 8 ประการ ได้แก่ รัฐบาลทำหน้าที่ได้ดี กระจายทรัพยากรอย่างเท่าเทียม ข้อมูลไหลเวียนอย่างเสรี ความสัมพันธ์กับประเทศเพื่อนบ้านดี มีทุนมนุษย์ในระดับสูง ยอมรับสิทธิของผู้อื่น การทุจริตในระดับต่ำ และมีสภาพแวดล้อมทางธุรกิจที่ดี โดยใช้วิธีการสร้างตัวแทนแห่งการเปลี่ยนแปลง (อบรมบุคคลในทุกระดับเพื่อเป็นตัวแทนสร้างสันติภาพ) และวิธีการขับเคลื่อนการพัฒนาเพื่อสันติภาพ (สร้างปัจจัยทั้งทางด้านการเมือง โครงสร้างสังคม บทสนทนา และความเป็นผู้นำที่สนับสนุนให้เกิดสันติภาพในสังคม) ส่งผลให้ค่าสันติภาพเชิงบวกสูงขึ้น นำไปสู่สภาพแวดล้อมเชิงบวกและสันติภาพที่เพิ่มมากขึ้น
การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของสภาวะภายในจิตใจมนุษย์กับสันติภาพและความขัดแย้งภายนอกด้วยเครื่องมือวิเคราะห์ความขัดแย้งนี้ยังไม่มีงานวิจัยใดที่นำเครื่องมือเหล่านี้มาประยุกต์ใช้ โดยจากการวิเคราะห์ด้วยเครื่องมือวิเคราะห์ความขัดแย้งทั้ง 3 แบบ คือ แผนที่ความขัดแย้ง แบบหัวหอม และต้นไม้แห่งความขัดแย้ง พบว่าหากมนุษย์มีสภาวะความสุขสงบภายในจิตใจ (Inner Peace) มาก (เป็นกุศล) จะส่งผลให้สังคมมีสันติภาพเพิ่มมากขึ้น ในทางตรงกันข้ามหากสภาวะความขัดแย้งภายในจิตใจ (Inner Conflict) มาก (เป็นอกุศล) จะส่งผลให้เกิดความขัดแย้งในสังคม ดังนั้นองค์ความรู้ใหม่จากงานวิจัยนี้ คือ รูปแบบ ‘Positive Peace by Inner Peace’ เป็นการสังเคราะห์แนวคิดการสร้างสันติภาพอย่างยั่งยืนทั้งในระดับภายใน (จิตใจ) และภายนอก (สังคม) ควบคู่กัน ด้วยการปลูกฝังคุณธรรมให้กับประชาชนด้วยหลัก ทาน ศีล สมาธิ และปัญญา ให้กับพลเมืองโดยเฉพาะการฝึกสมาธิอย่างต่อเนื่อง สร้างความสุขสงบภายใน (Inner Peace) ซึ่งช่วยให้จิตใจสงบสุขมั่นคงยึดมั่นในกุศลธรรมได้ เมื่อบุคคลซึ่งเป็นผู้ขับเคลื่อนโครงสร้างเสาหลักแห่งสันติภาพ 8 ประการ เป็นผู้ที่จิตใจเข้มแข็งมั่นคงในกุศลธรรมมุ่งเน้นทำเพื่อประโยชน์ส่วนรวมแล้ว ค่าสันติภาพเชิงบวกจะสูงขึ้นอย่างมีสเถียรภาพสนับสนุนให้สันติภาพโลกเกิดขึ้นอย่างยั่งยืน (SDG 16) ได้อย่างแท้จริง
Article Details

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
ลิขสิทธิ์ สำนักการศึกษา วัดพระธรรมกาย
References
• ภาษาไทย
---1. คัมภีร์
กรมการศาสนา. พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับหลวง. กรุงเทพมหานคร: กรมการศาสนา, 2525.
---2. หนังสือ
ธงพล พรหมสาขา ณ สกลนคร. การจัดการความขัดแย้งและกระบวนการสันติภาพในอาเซียน. กรุงเทพมหานคร: โอ.เอส. พริ้นติ้งเฮ้าส์ จำกัด, 2561.
วันชัย วัฒนศัพท์. ความขัดแย้ง: หลักการและเครื่องมือแก้ปัญหา. พิมพ์ครั้งที่ 2. นนทบุรี: สถาบันพระปกเกล้า, 2547.
McConnell, John A.. ศาสตร์และศิลป์แห่งการระงับความขัดแย้ง: คู่มือการแก้ปัญหาความขัดแย้งอย่างมีประสิทธิภาพ. พิมพ์ครั้งที่ 2. แปลโดย พระไพศาล วิสาโล, วิไลรัตน์ โสฬสจินดา, สุภาพร พงศ์พฤกษ์ และอวยพร เขื่อนแก้ว. กรุงเทพมหานคร : โครงการสรรพสาส์น สำนักพิมพ์มูลนิธิเด็ก, 2549.
---3. บทความ
คณิต ดวงหัสดี และพระมหามิตร ฐิตปญฺโญ. “พุทธบูรณาการจัดการความขัดแย้งเพื่อสันติภาพ.” วารสารบัณฑิตศึกษามหาจุฬาขอนแก่น, ปีที่ 8 ฉบับที่ 2, (เมษายน - มิถุนายน 2564). 1-13.
บุญมี โททำ. “พุทธวิธีในการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งทางสังคม.” วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยราชภัฎเพชรบุรี, ปีที่ 7, ฉบับที่ 2, (กรกฏาคม - ธันวาคม 2560): 4 -11.
พระครูสุตพัฒโนดม (วรเมศร์ จารุวณฺโณ). “การขจัดความขัดแย้งตามแนวโอวาทปาฏิโมกข์.” วารสารสันติศึกษาปริทรรศน์ มจร, ปีที่ 6, ฉบับที่ 1, (มกราคม - มีนาคม 2561): 370-380.
พระมหาประเสริฐ สุเมโธ, ปิยวัฒน์ คงทรัพย์ และทิพย์ ขันแก้ว. “พุทธวิธีแก้ปัญหาความขัดแย้ง.” วารสารวิชาการ มจร บุรีรัมย์, ปีที่ 5, ฉบับที่ 1, (มกราคม - มิถุนายน 2563): 191-205.
รัฐพล เย็นใจมา และสุรพล สุยะพรหม. “ความขัดแย้งในสังคม : “ทฤษฎีและแนวทางแก้ไข.” วารสาร มจรสังคมศาสตร์ปริทรรศน์, ปีที่ 7, ฉบับที่ 2, (เมษายน - มิถุนายน 2561): 224-238.
สุชาดา ทองมาลัย. “มโนทัศน์การประยุกต์ใช้สมาธิเพื่อบรรเทาปัญหาสังคมได้อย่างเป็นรูปธรรม.” วารสารศิลปการจัดการ, ปีที่ 8, ฉบับที่ 3, (กรกฎาคม - กันยายน 2567): 53-77.
---4. พจนานุกรม
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป. อ. ปยุตฺโต). พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. พิมพ์ครั้งที่ 34. กรุงเทพมหานคร: มูลนิธิการศึกษาเพื่อสันติภาพ พระธรรมปิฎก (ป. อ. ปยุตฺโต), 2559.
• ภาษาต่างประเทศ
---1. หนังสือ
Fisher, Simon, Jawed Ludin, Richard Smith, Sue Williams, Steven Williams, and Dekha Ibrahim Abdi. Working with Conflict: Skills and Strategies for Action. New York: Responding to Conflict, 2000.
Galtung, Johan. Theories of Peace: A Synthetic Approach to Peace Thinking. Oslo: International Peace Research Institute, 1967.
The Institute for Economics & Peace (IEP). Pillars of Peace: Understanding the key attitudes and institutions that underpin peaceful societies. Sydney: The Institute for Economics & Peace, 2015. https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2015/06/Pillars-of-Peace-Report-IEP2.pdf.
The Institute for Economics & Peace (IEP). Positive Peace Implementation Guide: A user’s guide to the Positive Peace Framework. Sydney: The Institute for Economics & Peace, 2021. https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2021/03/Positive-Peace-Implementation-Guide-web.pdf.
The Institute for Economics & Peace (IEP). Positive Peace 2023 Briefing. Sydney: The Institute for Economics & Peace, 2023. https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2023/12/PPR-2023-Briefing-web.pdf.
The Institute for Economics & Peace (IEP). Global Peace Index 2024: Measuring Peace in a Complex World. Sydney: The Institute for Economics & Peace, 2024. https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2024/06/GPI-2024-web.pdf.
The Institute for Economics & Peace (IEP). Positive Peace Report 2024: Analysing the factors that build, predict and sustain peace. Sydney: The Institute for Economics & Peace, 2024. https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2024/04/PPR-2024-web.pdf.
---2. บทความ
Ercoşkun, Burak. “On Galtung’s Approach to Peace Studies.” Lectio Socialis, 5, no. 1, (January 2021): 1-7.
Friedlander, Peter. “Conflict and Peace in Buddhism.” The Ashgate Research Companion to Religion and Conflict Resolution. Edited by Lee Marsden. London: Routledge, 2012: 79-95.
Galtung, Johan. “Violence, Peace, and Peace Research.” Journal of Peace Research, 6, no. 3, (1969): 167-191.
---3. ข้อมูลจากเว็บไซต์
United Nations. “The 17 Goals.” Accessed March 15, 2024. https://sdgs.un.org/goals.