การสังเคราะห์แนวคิดความสัมพันธ์ระหว่างสภาวะความสุขสงบภายในและความสงบสุขในสังคมเพื่อสันติภาพที่ยั่งยืน

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาวะภายในจิตใจของมนุษย์ตามแนวทางพระพุทธศาสนา 2) ศึกษาแนวคิดเรื่องความขัดแย้งและความสงบสุขในสังคม 3) สังเคราะห์แนวคิดความสัมพันธ์ระหว่างสภาวะความสุขสงบภายในและความสงบสุขในสังคมเพื่อสันติภาพที่ยั่งยืน โดยเป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า

จิตใจมนุษย์ประกอบด้วยธรรม 3 ฝ่าย คือ กุศลธรรม (กุศลมูล 3: อะโลภะ อะโทสะ อะโมหะ) อกุศลธรรม (อกุศลมูล 3: โลภะ โทสะ โมหะ) อัพยากตาธรรม (ธรรมกลาง) แนวทางที่สนับสนุนให้กุศลเจริญเพื่อให้สังคมสงบสุข คือ หลักบุญกิริยาวัตถุ 3 (ทาน ศีล ภาวนา) และ ไตรสิกขา (ศีล สมาธิ ปัญญา) โดยเฉพาะการฝึกสมาธิซึ่งทำให้ใจสงบมั่นคงไม่หวั่นไหวต่ออกุศลมูล 3 เป็นผู้ไม่เบียดเบียนจึงลดความขัดแย้งในสังคมได้

เรื่องสันติภาพแบ่งเป็นสันติภาพเชิงบวกและสันติภาพเชิงลบ ซึ่งการเพิ่มความสงบสุขในสังคมนั้นต้องส่งเสริมให้เสาหลักแห่งสันติภาพ 8 ประการ ได้แก่ รัฐบาลทำหน้าที่ได้ดี กระจายทรัพยากรอย่างเท่าเทียม ข้อมูลไหลเวียนอย่างเสรี ความสัมพันธ์กับประเทศเพื่อนบ้านดี มีทุนมนุษย์ในระดับสูง ยอมรับสิทธิของผู้อื่น การทุจริตในระดับต่ำ และมีสภาพแวดล้อมทางธุรกิจที่ดี โดยใช้วิธีการสร้างตัวแทนแห่งการเปลี่ยนแปลง (อบรมบุคคลในทุกระดับเพื่อเป็นตัวแทนสร้างสันติภาพ) และวิธีการขับเคลื่อนการพัฒนาเพื่อสันติภาพ (สร้างปัจจัยทั้งทางด้านการเมือง โครงสร้างสังคม บทสนทนา และความเป็นผู้นำที่สนับสนุนให้เกิดสันติภาพในสังคม) ส่งผลให้ค่าสันติภาพเชิงบวกสูงขึ้น นำไปสู่สภาพแวดล้อมเชิงบวกและสันติภาพที่เพิ่มมากขึ้น

การวิเคราะห์ความสัมพันธ์ของสภาวะภายในจิตใจมนุษย์กับสันติภาพและความขัดแย้งภายนอกด้วยเครื่องมือวิเคราะห์ความขัดแย้งนี้ยังไม่มีงานวิจัยใดที่นำเครื่องมือเหล่านี้มาประยุกต์ใช้ โดยจากการวิเคราะห์ด้วยเครื่องมือวิเคราะห์ความขัดแย้งทั้ง 3 แบบ คือ แผนที่ความขัดแย้ง แบบหัวหอม และต้นไม้แห่งความขัดแย้ง พบว่าหากมนุษย์มีสภาวะความสุขสงบภายในจิตใจ (Inner Peace) มาก (เป็นกุศล) จะส่งผลให้สังคมมีสันติภาพเพิ่มมากขึ้น ในทางตรงกันข้ามหากสภาวะความขัดแย้งภายในจิตใจ (Inner Conflict) มาก (เป็นอกุศล) จะส่งผลให้เกิดความขัดแย้งในสังคม ดังนั้นองค์ความรู้ใหม่จากงานวิจัยนี้ คือ รูปแบบ ‘Positive Peace by Inner Peace’ เป็นการสังเคราะห์แนวคิดการสร้างสันติภาพอย่างยั่งยืนทั้งในระดับภายใน (จิตใจ) และภายนอก (สังคม) ควบคู่กัน ด้วยการปลูกฝังคุณธรรมให้กับประชาชนด้วยหลัก ทาน ศีล สมาธิ และปัญญา ให้กับพลเมืองโดยเฉพาะการฝึกสมาธิอย่างต่อเนื่อง สร้างความสุขสงบภายใน (Inner Peace) ซึ่งช่วยให้จิตใจสงบสุขมั่นคงยึดมั่นในกุศลธรรมได้ เมื่อบุคคลซึ่งเป็นผู้ขับเคลื่อนโครงสร้างเสาหลักแห่งสันติภาพ 8 ประการ เป็นผู้ที่จิตใจเข้มแข็งมั่นคงในกุศลธรรมมุ่งเน้นทำเพื่อประโยชน์ส่วนรวมแล้ว ค่าสันติภาพเชิงบวกจะสูงขึ้นอย่างมีสเถียรภาพสนับสนุนให้สันติภาพโลกเกิดขึ้นอย่างยั่งยืน (SDG 16) ได้อย่างแท้จริง