กระบวนการวิจัยของชุมชนเพื่อการพัฒนาศักยภาพและเครือข่ายตำบลคอรุม อำเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ์

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการวิจัยของชุมชนเพื่อการพัฒนาศักยภาพและเครือข่าย กรณีศึกษา ชุมชนตำบลคอรุม อำเภอพิชัย จังหวัดอุตรดิตถ์ โดยอาศัยทฤษฎีต่าง ๆ มาสร้างเป็นกรอบแนวความคิดและทฤษฎีในการวิจัย ได้แก่ ศักยภาพชุมชน การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมการวิจัยเชิงปฏิบัติการเพื่อสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ ทุนทางสังคม เครือข่ายชุมชน การพัฒนาแบบยั่งยืน โดยมีขั้นตอนการดำเนินงาน 3 ขั้นตอนคือ  ระยะที่หนึ่ง ระยะเตรียมการวิจัย การมองเป้าหมายร่วมกัน, ระยะที่สอง ระยะดำเนินการวิจัย การสร้างกลไกเพื่อพัฒนาชุมชนแห่งการเรียนรู้, ระยะที่สาม ระยะหลังการวิจัยการประเมินติดตามผลการดำเนินกระบวนการวิจัยชุมชน การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม ดังนั้นกลุ่มเป้าหมายที่เข้าร่วมในงานวิจัยนี้จะเป็นลักษณะของ “ทีมวิจัย”  โดยแบ่งเป็นทีมวิจัยหลักและทีมวิจัยชุมชน ทั้งนี้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในชุมชนสมัครใจเข้าร่วมโครงการวิจัยเป็นทีมวิจัยหลัก 19 คนและทีมวิจัยชุมชนในพื้นที่ 12 หมู่บ้าน  จำนวน 85 คน รวมทั้งสิ้น 104 คน ผลการวิจัยพบว่า นักวิจัยและชุมชนได้เรียนรู้ในการแก้ไขปัญหาร่วมกัน โดยผ่านกิจกรรมหลัก 3 ประการ ได้แก่ การวิจัย การพัฒนาศักยภาพ และการปฏิบัติจริง ซึ่งแบบแผนของกิจกรรมดังกล่าวเกิดจากการดำเนินงานขับเคลื่อนด้วยตัวผู้มีส่วนได้เสีย  หมายถึง กลุ่มแกนนำองค์กรในชุมชนที่เป็นภาคประชาชนและกลุ่มองค์กรหน่วยงานของรัฐที่หนุนเสริมทั้งในและนอกพื้นที่  เพื่อให้เกิด “การรับรู้” ในบริบท โครงสร้าง ทุนศักยภาพ เครือข่าย “ การเรียนรู้” บทเรียนในการจัดการปัญหาต่าง  ๆ ของคนในชุมชนอย่างต่อเนื่องผ่านกระบวนการวิจัยชุมชน สอบทานประสบการณ์ ร่วมกันค้นหา ร่วมคิด ร่วมพัฒนา อันจะนำไปสู่การปฏิบัติการ “การจัดการเปลี่ยนแปลง” ของชุมชนเพื่อยกระดับพัฒนาศักยภาพและเครือข่ายของชุมชนตำบลคอรุม  อำเภอพิชัย  จังหวัดอุตรดิตถ์

คำสำคัญ: กระบวนการวิจัยชุมชน; ศักยภาพ; เครือข่าย