การพัฒนาการท่องเที่ยวท้องถิ่นด้วยกลไกความร่วมมือของภาคีเครือข่าย: กรณีศึกษา บ้านผาเบียด จังหวัดชัยภูมิ

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากลไกความร่วมมือของภาคีเครือข่ายในการพัฒนาการท่องเที่ยว  บ้านผาเบียด ตำบลห้วยยาง อำเภอคอนสาร จังหวัดชัยภูมิ ซึ่งเป็นการศึกษาเชิงคุณภาพ โดยใช้แนวคิดร่วมสร้างสรรค์ (Co-Creation) ในการร่วมคิด ร่วมวางแผน ร่วมปฏิบัติ ร่วมรับผิดชอบ และร่วมรับผลประโยชน์ ของภาคีเครือข่ายทั้งจากภาครัฐ ท้องถิ่น ชุมชน และภาคเอกชน ซึ่งเป็นผู้ให้ข้อมูลหลักจำนวน 21 คน โดยผู้วิจัยได้เก็บรวบรวมข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึกกึ่งโครงสร้าง และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการค้นหาแก่นสาระ  ผลการศึกษา พบว่า ประชาชนมีส่วนร่วมคิดในเวทีประชุมประชาคม ซึ่งส่วนใหญ่เป็นความต้องการด้านการพัฒนาโครงสร้างพื้นฐาน การเกษตร และการนำสินค้าไปจำหน่ายในพื้นที่น้ำผุดทัพลาว  ส่งผลต่อ   การมีส่วนร่วมในการวางแผนที่เน้นหนักไปในเรื่องดังกล่าวมากกว่าเรื่องการท่องเที่ยว  แผนส่วนใหญ่จึงเป็นแผนเฉพาะกิจหรือแผนระยะสั้นของหน่วยงานหรือกลุ่มผู้ประกอบการ  เมื่อภาครัฐเล็งเห็นโอกาสจากกระแสสื่อสังคมออนไลน์ที่ดึงดูดนักท่องเที่ยวเข้ามาในพื้นที่ จึงได้เริ่มส่งเสริมการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน  มีการสนับสนุนงบประมาณร่วมกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยได้รับความร่วมมือจากผู้นำชุมชน ผู้ประกอบการและประชาชนในหมู่บ้านเป็นอย่างดี จนมีนักท่องเที่ยวเข้ามามากยิ่งขึ้น  ในส่วนของการมีส่วนร่วมในการรับผิดชอบ พบว่า ชุมชนและผู้ประกอบการต่างมีจิตสำนึกที่ดี ในการร่วมกันอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม และวัฒนธรรม ประเพณีวิถีชีวิตของตนเอง แต่ยังมีปัญหาในเรื่องการร่วมกันจัดการขยะในพื้นที่แหล่งท่องเที่ยวอย่างมีประสิทธิภาพ การมีส่วนร่วมในการรับผลประโยชน์ ในส่วนของภาคเอกชน การดำเนินกิจการของผู้ประกอบการสามารถสร้างรายได้ และส่งเสริมการจ้างงานทำให้ประชาชนมีชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น อย่างไรก็ตาม  บ้านผาเบียดยังประสบปัญหาด้านเอกสารสิทธิ์ในที่ดิน การขาดองค์ความรู้ในการพัฒนาสินค้าของฝาก ของที่ระลึก ผลิตภัณฑ์ชุมชน และบริการให้มีความหลากหลาย และน่าสนใจ  ขาดการรวมกลุ่มอาชีพหรือรวมกลุ่มด้านการพัฒนาการท่องเที่ยวที่เข้มแข็ง และขาดช่องทางจำหน่ายสินค้าที่เหมาะสม ซึ่งปัจจุบันประชาชนเริ่มตื่นตัว และมองเห็นประโยชน์จากการท่องเที่ยว จึงเป็นจุดเริ่มต้นที่ดีในการพัฒนา  ภาครัฐจึงควรเร่งสร้างเวทีแลกเปลี่ยนความคิดเห็นจากทุกภาคส่วน ในการร่วมกันพัฒนากาท่องเที่ยวอย่างมีประสิทธิภาพ ส่งเสริมการรวมกลุ่ม การประชาสัมพันธ์ และการตลาด รวมถึงสนับสนุนองค์ความรู้และงบประมาณอย่างต่อเนื่อง เพื่อแก้ไขปัญหาอันเป็นอุปสรรคของการพัฒนา และยกระดับการพัฒนาการท่องเที่ยวให้เหมาะสมกับบริบทของพื้นที่ สามารถตอบสนองความต้องการของประชาชน และสร้างรายได้แก่ชุมชนต่อไป