แนวทางการใช้กฎหมายป่าชุมชนเพื่อสร้างความอย่างยั่งยืน กรณีศึกษา: บ้านดงบัง ตำบลหนองบ่อ อำเภอเมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1) เพื่อเสริมสร้างศักยภาพให้ผู้นำและสมาชิกชุมชนมีความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับกฎหมายป่าชุมชน 2) เพื่อผลิตผู้นำและสมาชิกชุมชนที่สามารถสร้างแนวทางปฏิบัติให้แก่ชุมชน โดยบูรณาการองค์ความรู้ด้านกฎหมายป่าชุมชนไปประยุกต์ใช้อย่างมีประสิทธิภาพ 3) เพื่อวิเคราะห์องค์ประกอบสำคัญของแนวทางปฏิบัติที่ทำให้ชุมชนใช้ประโยชน์จากองค์ความรู้กฎหมายป่าชุมชนอย่างยั่งยืน การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงผสม (Mixed Method) กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญคือผู้นำและสมาชิกชุมชนบ้านดงบัง ตำบลหนองบ่อ อำเภอเมืองอุบลราชธานี จังหวัดอุบลราชธานี จำนวน 25 คน โดยใช้การคัดเลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) เครื่องมือเก็บรวบรวมข้อมูล ได้แก่ แบบสำรวจและแบบสัมภาษณ์ การวิเคราะห์ข้อมูลใช้สถิติการวิเคราะห์องค์ประกอบเชิงสำรวจ (Exploratory Factor Analysis: EFA) ผลการวิจัย พบว่า 1. ผู้นำและสมาชิกชุมชนมีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับกฎหมายป่าชุมชนอย่างถูกต้องและชัดเจนมากขึ้น 2. ผู้นำและสมาชิกชุมชนสามารถสร้างแนวทางปฏิบัติที่สอดคล้องกับบริบทของชุมชน โดยบูรณาการองค์ความรู้ด้านกฎหมายป่าชุมชนเพื่อนำไปใช้ในการจัดการทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ   3. องค์ประกอบสำคัญของแนวทางปฏิบัติที่ช่วยให้ชุมชนสามารถใช้ประโยชน์จากองค์ความรู้กฎหมายป่าชุมชนได้อย่างยั่งยืน ประกอบด้วย 3 ด้าน ได้แก่ (1) การมีส่วนร่วมของชุมชน (2) ภาวะผู้นำที่เข้มแข็ง และ (3) การศึกษาและการให้ความรู้ อภิปรายผล ผลการวิจัยชี้ให้เห็นว่าการสร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับกฎหมายป่าชุมชน เป็นรากฐานสำคัญในการเสริมสร้างศักยภาพของชุมชน ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดการจัดการทรัพยากรแบบมีส่วนร่วมที่ให้ความสำคัญกับการมีส่วนร่วมของประชาชนอย่างแท้จริง นอกจากนี้ การบูรณาการความรู้ด้านกฎหมายเข้ากับการปฏิบัติในพื้นที่ทำให้เกิดแนวทางที่เป็นรูปธรรมและเหมาะสมกับวิถีชีวิตของชุมชนเอง การมีภาวะผู้นำที่เข้มแข็งจึงเป็นปัจจัยขับเคลื่อนสำคัญที่ช่วยประสานความร่วมมือระหว่างสมาชิกและสร้างแรงจูงใจในการอนุรักษ์ ขณะเดียวกันการให้ความรู้และการศึกษาต่อเนื่องยังเป็นกลไกที่ทำให้ความรู้ดังกล่าวแพร่กระจายและสืบทอดไปยังคนรุ่นใหม่ ส่งผลให้การจัดการทรัพยากรป่าชุมชนมีความยั่งยืนมากขึ้นข้อเสนอแนะ จากผลการวิจัย ควรมีการพัฒนาโครงการฝึกอบรมและกิจกรรมเสริมสร้างศักยภาพอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ผู้นำและสมาชิกชุมชนสามารถปรับข้อมูลความรู้ด้านกฎหมายและการจัดการป่าชุมชนให้ทันสมัยได้ทันต่อสถานการณ์ นอกจากนี้ ภาครัฐควรสนับสนุนการสร้างเครือข่ายความร่วมมือระหว่างชุมชน เพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์และแนวปฏิบัติที่ประสบความสำเร็จ รวมทั้งควรมีการบูรณาการองค์ความรู้กฎหมายป่าชุมชนเข้าสู่หลักสูตรการเรียนการสอนในระดับท้องถิ่น เพื่อสร้างความตระหนักรู้ตั้งแต่เยาวชน ข้อเสนอแนะอีกประการหนึ่งคือควรมีการติดตามและประเมินผลการนำแนวทางปฏิบัติไปใช้จริงในชุมชนอย่างสม่ำเสมอ เพื่อปรับปรุงและพัฒนาให้เหมาะสมกับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมทางสังคม เศรษฐกิจ และธรรมชาติ