การพัฒนาจุดหมายปลายทางแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณกับพฤติกรรมนักท่องเที่ยว ในจังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

งานวิจัยครั้งนี้มีจุดประสงค์หลักเพื่อศึกษาการพัฒนาจุดหมายปลายทางแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณกับพฤติกรรมนักท่องเที่ยวและเพื่อให้บรรลุจุดประสงค์จึงมีสามวัตถุประสงค์ย่อยได้แก่ 1) เพื่อศึกษาแรงจูงใจของนักท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณในการเดินทางมาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณ 2) เพื่อศึกษาทัศนคติของนักท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณที่มีต่อองค์ประกอบการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณ 3) เพื่อศึกษาแนวทางการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณ การศึกษาครั้งนี้ได้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพและใช้แบบสัมภาษณ์เชิงลึกเป็นเครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลโดยมีกลุ่มตัวอย่างนักท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณเป็นจำนวน 29 คน ที่สัมภาษณ์ ทั้งนี้ผู้วิจัยได้มีการใช้วิธีการเลือกตัวอย่างแบบโดยบังเอิญ (Accidental Sampling) และใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหา โดยผลการศึกษาพบว่า วัตถุประสงค์แรก แรงจูงใจของนักท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณในการเดินทางมาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณ สามารถแบ่งออกเป็น 6 แรงจูงใจ ได้แก่ แรงจูงใจในการหลบหนีจากชีวิตประจำวัน บรรเทาความเจ็บป่วยทางร่างกายของตนเอง ต้องการพัฒนาตนเองหรือเปลี่ยนแปลงตนเองไปในทางที่ดีขึ้น การเผชิญกับการสูญเสียบุคคลอันเป็นที่รัก ต้องการเรียนรู้สิ่งใหม่ ๆ ต้องการสะสมบุญ ส่วนวัตถุประสงค์ที่สอง เพื่อศึกษาทัศนคติของนักท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณที่มีต่อองค์ประกอบการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณโดยแบ่งออกเป็น 4 ประเด็น ได้แก่ 1) สิ่งดึงดูดใจทางด้านสภาพแวดล้อมที่นักท่องเที่ยวให้ความสำคัญ ได้แก่ ความเงียบสงบ ความเป็นธรรมชาติ การมีความเป็นส่วนตัว การมีพลังของสถานที่ อาหารกินดีอร่อย การมีสถานที่ทำกิจกรรม การอยู่ในสภาพแวดล้อมที่ผู้ให้บริการและผู้เข้าร่วมกิจกรรมมีความจริงจังและการที่สถานที่นั้นให้ความรู้สึกเหมือนเป็นบ้านของตน นอกจากนี้สิ่งดึงดูดใจในเรื่องการนำเสนอการให้บริการ หากเข้าร่วมกิจกรรมในสถานที่รูปแบบวัดนักท่องเที่ยวให้ความสำคัญกับการสามารถจัดคอร์สได้ด้วยตนเอง ขณะที่หากเข้าร่วมกิจกรรมในสถานที่รูปแบบรีสอร์ท นักท่องเที่ยวให้ความสำคัญกับคอร์สที่มีการออกแบบกิจกรรมเชิงจิตวิญญาณที่มีความหลากหลาย 2) สิ่งอำนวยความสะดวก ในเรื่องอาหาร นักท่องเที่ยวมีการให้ความสำคัญกับอาหารเชิงสุขภาพ ส่วนในเรื่องที่พัก หากนักท่องเที่ยวเข้าร่วมกิจกรรมเชิงจิตวิญญาณในเชิงปฏิบัติธรรมซึ่งไม่ได้มีการเสียค่าใช้จ่าย จะไม่มีการคาดหวังเรื่องที่พักต้องหรูหรา แต่หากเข้าร่วมกิจกรรมเชิงจิตวิญญาณอื่น ๆ ซึ่งต้องเสียค่าใช้จ่ายจะมีการคาดหวัง 3) เส้นทางการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยว นักท่องเที่ยวให้ความสำคัญกับการสามารถเข้าถึงได้ง่าย สะดวก มีสภาพถนนไม่อันตรายและมีป้ายบอกทาง 4) การบริหารจัดการ โดยอาศัยความร่วมมือผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย นักท่องเที่ยวต่างมีมุมมองว่าการจะพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณในประเทศไทยให้มีศักยภาพจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากภาครัฐเป็นสำคัญในการส่งเสริมและคอยให้การช่วยเหลือ อย่างไรก็ตามจากวัตถุประสงค์ที่ 1 และ 2 ที่ได้ นำไปสู่วัตถุประสงค์ที่ 3 ในการนำเสนอแนวทางการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณดังนี้

1) ในเรื่องการสร้างสิ่งดึงดูดใจ เนื่องจากการท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณ คือ การท่องเที่ยวที่มุ่งเน้นการแก้ไขหรือปรับปรุงการดำเนินชีวิตประจำวันของนักท่องเที่ยวที่เห็นว่าเป็นปัญหา โดยการพยายามช่วยนักท่องเที่ยว ด้วยการรักษาทางจิตวิทยา ให้นักท่องเที่ยวได้วิเคราะห์ตนเอง  ผ่านการทำสมาธิ ฉะนั้นหากหน่วยงานภาครัฐหรือภาคเอกชน ต้องการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวในเรื่องของสภาพแวดล้อมในการจูงใจนักท่องเที่ยว จึงควรให้ความสำคัญกับสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการให้นักท่องเที่ยวสามารถสร้างสมาธิ ได้มีจิตใจที่สงบและอยู่กับตนเอง โดยคุณลักษณะของสภาพแวดล้อมที่เหมาะแก่การทำกิจกรรมดังกล่าว เช่น การมีสภาพแวดล้อมที่เงียบสงบ เป็นต้น ซึ่งนักท่องเที่ยวได้ให้ความสำคัญเป็นอย่างมาก

2) ในเรื่องสิ่งอำนวยความสะดวก สำหรับเรื่องอาหาร เนื่องจากนักท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณเป็นกลุ่มนักท่องเที่ยวที่ให้ความใส่ใจกับสุขภาพเป็นสำคัญ ดังนั้นในการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวหน่วยงานภาครัฐหรือภาคเอกชน จึงควรให้ความสำคัญกับอาหารประเภท มังสวิรัติ อาหารเจ ส่วนเรื่องที่พัก ในกรณีของกิจกรรมเชิงจิตวิญญาณในเชิงของการปฏิบัติธรรม นักท่องเที่ยวส่วนใหญ่ที่มา มุ่งหวังในการทำสมาธิรวมถึงบางส่วนเน้นในเรื่องการสะสมบุญ ซึ่งนับเป็นกลุ่มนักท่องเที่ยวที่ไม่ได้คาดหวังในเรื่องความหรูหราของที่พัก ฉะนั้นในการพัฒนาจึงควรให้ความสำคัญกับการจัดเตรียมสิ่งอำนวยความสะดวกขั้นพื้นฐานเพียงเท่านั้น เช่น ชุดเครื่องนอน

3) ในเรื่องเส้นทางการเข้าถึงแหล่งท่องเที่ยว ในการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณ หน่วยงานภาครัฐหรือภาคเอกชน ควรให้ความสำคัญในเรื่อง การเข้าถึงได้ง่าย การเดินทางได้สะดวก สภาพถนนที่ไม่อันตราย รวมถึงการมีป้ายบอกทาง

4) ในเรื่องการบริหารจัดการ โดยอาศัยความร่วมมือผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย กล่าวได้ว่าในการพัฒนารูปแบบการท่องเที่ยวใด ๆ ก็ตามจำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายภาคส่วน ในการช่วยผลักดัน รวมถึงให้เกิดการรับรู้ ซึ่งอย่างไรก็ตาม การท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณในจังหวัดเชียงใหม่ หลายรีสอร์ท นับว่ามีบรรยากาศที่เอื้อต่อการทำกิจกรรมเชิงจิตวิญญาณ แต่อย่างไรก็ตาม นักท่องเที่ยวยังคงรับรู้หรือติดภาพลักษณ์เพียงว่า หากประสงค์ทำกิจกรรมในเชิงปฏิบัติธรรมต้องไปในวัดเท่านั้น ฉะนั้นแนวทางการพัฒนาการท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณในอนาคต หากภาครัฐช่วยส่งเสริม โดยเฉพาะการช่วยประชาสัมพันธ์ให้เกิดการรับรู้แก่นักท่องเที่ยวภายในประเทศและนักท่องเที่ยวต่างประเทศ จะช่วยให้นักท่องเที่ยวที่กำลังมองหากิจกรรมเชิงจิตวิญญาณเกิดการรับรู้ที่มากขึ้นและช่วยให้ประเทศไทยมีรายได้จากการท่องเที่ยวเชิงจิตวิญญาณมากขึ้น