กฎหมายระหว่างประเทศกับการใช้ประโยชน์จากน้ำในแม่น้ำระหว่างประเทศ: ศึกษาการสร้างเขื่อนในลุ่มแม่น้ำโขงสายหลักตอนล่าง

บทคัดย่อ

งานวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาหลักกฎหมายเกี่ยวกับการใช้ประโยชน์ในแม่น้ำโขงโดยเฉพาะการสร้างเขื่อนในแม่น้ำโขงสายหลักตอนล่างภายใต้ความตกลงว่าด้วยความร่วมมือในการพัฒนาลุ่มแม่น้ำโขงอย่างยั่งยืน ค.ศ. 1995 และกฎหมายระหว่างประเทศที่เกี่ยวข้องเพื่อนำมาปรับใช้ในการป้องกันผลกระทบข้ามแดนที่อาจจะเกิดขึ้นจากการสร้างเขื่อนเพื่อผลิตกระแสไฟฟ้าในแม่น้ำโขงสายหลักตอนล่าง โดยในการดำเนินการวิจัยได้ใช้ระเบียบวิจัยเชิงคุณภาพ อันประกอบด้วยการวิจัยเชิงเอกสารและการสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ผู้เกี่ยวข้อง

ผลการศึกษาวิจัยพบว่าการสร้างเขื่อนในแม่น้ำโขงสายหลักตอนล่างรัฐสมาชิกมีหน้าที่ต้องปรึกษาหารือล่วงหน้าก่อนดำเนินโครงการ โดยกระบวนการดังกล่าวมีผลให้รัฐริมฝั่งแม่น้ำที่เหลือสามารถให้คำแนะนำต่อโครงการแต่ไม่มีสิทธิยับยั้งการดำเนินโครงการ และความตกลงได้กำหนดให้รัฐสมาชิกมีหน้าที่ต้องป้องกันผลกระทบที่อาจจะเกิดขึ้นและมีความรับผิดชอบในกรณีที่ได้ก่อให้เกิดความเสียหายต่อรัฐอื่น แต่กระบวนการบังคับให้เป็นไปตามความตกลงไม่มีมาตรการบังคับที่ชัดเจน สำหรับข้อเสนอของการวิจัย คือ การนำกฎหมายจารีตประเพณีระหว่างประเทศและหลักกฎหมายระหว่างประเทศทั่วไป เช่น หลักการใช้น้ำอย่างสมเหตุสมผลและเป็นธรรมและหลักการไม่ก่อให้เกิดความเสียหายต่อรัฐอื่นมาปรับใช้เพื่ออุดช่องว่างของความตกลง

This research aimed to study the legal principles of utilization in the Mekong River. Principally focus on a construction of the mainstream dams in the Lower Mekong Basin under the Agreement on the Cooperation for the Sustainable Development of the Mekong River Basin A.D. 1995 and other relevance international laws in order to apply to the protection of transboundary effects that might occur from such construction for hydroelectric power in the Lower Mekong Basin. As a qualitative research, this paper is conducted by documentary research together with an interview of implicated government officers.

            As a result, it is found that the member states who intends to build dams in the Mekong mainstream has duty to consult with other member states prior to the project commencement. Other member states, however, only entitle to give advice to such project not to disallow. Moreover, the agreement has prescribed the member states with duty to prevent any potential effect and responsibility in case of any damaging consequence occur to other states. Yet, such preventive measure is ineffective due to the absence of legal validity.

            Suggestion arises from the study is to apply the international customary law and principles of international law such as principle of equitable and reasonable utilization and the principle of harm prevention to other riparian states to fill the gap in the agreement.