ด้วยความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี ความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจที่แตกต่าง การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรนานาชนิดทั้งภายในและระหว่างรัฐ การเคลื่อนย้ายผู้คนจากหลายปัจจัย ฯลฯ ทำให้โลกในปัจจุบันเป็นยุคสมัยที่รัฐแต่ละรัฐยากที่จะดำรงอยู่อย่างโดดเดี่ยว หากต้องมีความสัมพันธ์กันในระดับซึ่งอาจมากน้อยแตกต่างกันไป หรืออาจอยู่ในสถานะของรัฐที่เป็นผู้ก่อให้เกิดความยุ่งยากให้เกิดขึ้นหรืออาจเป็นผู้ได้รับผลกระทบ ความเกี่ยวข้องในลักษณะที่หลากหลายเหล่านี้มีผลให้การทำความเข้าใจต่อปรากฏการณ์ต่างๆ ต้องทำความเข้าใจในมิติที่มีขอบเขตกว้างขวางขึ้นในระดับระหว่างประเทศ   ความเปลี่ยนแปลงดังกล่าวเกิดขึ้นอย่างกว้างขวาง อาเซียนก็เป็นดินแดนแห่งหนึ่งที่ได้มีความพยายามจะสร้างสถาบันระหว่างรัฐต่างๆ ทั้งในมิติทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมหรือสิทธิมนุษยชน บนความคาดหมายว่าจะเป็นองค์กรที่ทำให้เกิดความร่วมมือในการเผชิญหน้ากับความยุ่งยาก หรือการสร้างสรรค์ความก้าวหน้าในด้านต่างๆ ให้บังเกิดขึ้น ความพยายามในการจัดตั้งองค์กร สร้างกฎเกณฑ์ความร่วมมือจำนวนมากได้ปรากฏให้เห็นอย่างชัดเจน   อย่างไรก็ตาม แทบทั้งหมดยังคงอยู่ในช่วงเวลาของการเริ่มต้นที่ยังไม่อาจคาดเดาได้อย่างชัดเจนว่าจะนำไปสู่การดำรงอยู่ร่วมกันอย่างเป็นธรรมระหว่างผู้คนทุกกลุ่มในระยะยาวได้มากน้อยเพียงใดหรือจะกลายเป็นความร่วมมือที่เน้นให้ความสำคัญกับความสะดวกในการเคลื่อนย้ายทุน ความเจริญทางเศรษฐกิจ การลงทุน ความมั่งคั่งของชนชั้นนำระหว่างรัฐ หรืออาจกลายเป็นเพียงเครื่องมือของรัฐมหาอำนาจในระดับภูมิภาคเพื่อแสวงหาประโยชน์ของตนเป็นสำคัญ   คำถามต่างๆ เหล่านี้ ล้วนเป็นแต่ประเด็นที่ยังต้องการการตั้งคำถาม ค้นคว้าและหาคำตอบต่อไป ซึ่งคงจะไม่ได้ยุติลงในเร็ววันอย่างแน่นอน บรรณาธิการ