ผมมีของขวัญราคา 3,000 บาท มาให้ครับท่าน คู่มือติดสินบนฉบับราชการ: ทำอย่างไรให้ถูกกฎหมายในงบ 3,000 บาท

บทคัดย่อ

ณ ดินแดนที่สินน้ำใจ เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมไมตรีจิต ประเทศไทยนั้นมีภูมิทัศน์ของวัฒนธรรมว่า สินน้ำใจเป็นประหนึ่งสายน้ำหล่อเลี้ยงความสัมพันธ์ การให้ “ของขวัญ” เป็นดั่งสัญลักษณ์แห่งความเคารพและการสร้างความสัมพันธ์อันดีงาม ทว่าการให้ของขวัญได้แปรเปลี่ยนเป็นกลไกที่ซับซ้อนและเคลือบแฝงด้วยเจตนาทุจริต โดยทำหน้าที่หล่อเลี้ยงระบบอุปถัมภ์ ซึ่งกัดกร่อนหลักธรรมาภิบาลและความโปร่งใสของภาครัฐอย่างเงียบเชียบ แต่ส่งผลกระทบรุนแรงและวงกว้าง ท่ามกลางความพยายามที่จะขีดเส้นแบ่งทางจริยธรรมผ่านกฎหมายที่จำกัดมูลค่าของขวัญไว้ที่ไม่เกิน 3,000 บาท ซึ่งในทางปฏิบัติกลับดูเหมือนว่ากฎหมายนั้นไม่ได้ทำหน้าที่ในการป้องปราม แต่กลายเป็น “คู่มือ” ที่สร้างความชอบธรรมให้แก่การทุจริตในรูปแบบใหม่

            ด้วยปรารถนาจะยับยั้งแก้ไขการทุจริตติดสินบนในรูปแบบการให้ของขวัญในสังคมไทย งานวิจัยฉบับนี้จึงถือกำเนิดขึ้นจากการตั้งคำถามเชิงวิพากษ์ต่อสภาวการณ์อันน่าฉงนสนเท่ห์นี้ โดยวินิจฉัยความล้มเหลวเชิงโครงสร้างของสถาปัตยกรรมทางกฎหมาย และแสวงหาคำตอบว่าเราจะสามารถทลายระบบนิเวศของ “สินบนที่ถูกกฎหมาย” และสถาปนาวัฒนธรรมแห่งความโปร่งใสให้เกิดขึ้นอย่างแท้จริงได้อย่างไร งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพที่ใช้วิธีการแบบผสมผสาน เพื่อสร้างบทพิสูจน์ที่รอบด้าน ประกอบด้วยการวิเคราะห์เอกสารเชิงทฤษฎี การศึกษาเชิงลึกกับกลุ่มตัวอย่าง และการวิเคราะห์เปรียบเทียบกฎหมายกับ 5 ประเทศชั้นนำ ผลการวิจัยได้เปิดเผยถึงความจริงอันน่ากระอักกระอ่วนว่าเกิดภาวะที่บรรทัดฐานทางกฎหมายสวนทางกับมโนธรรมของสังคมอย่างรุนแรง

บทสรุปเชิงวิพากษ์ของงานวิจัยนี้จึงยืนยันอย่างหนักแน่นว่า ความไร้ประสิทธิภาพของกฎหมายที่บังคับใช้อยู่นั้นเป็นผลมาจาก “ความล้มเหลวเชิงกระบวนทัศน์” (Paradigm Failure)            ที่พยายามใช้มาตรการเชิงปริมาณ (มูลค่า) มาจัดการกับปัญหาเชิงคุณภาพ (เจตนาและวัฒนธรรม)