การพัฒนาการบริหารสถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรม ด้วยการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม

Rossukhon Inchaikhao; Anucha Kornphoung; Sukanya Chaemchoy

ผู้แต่ง

Rossukhon Inchaikhao สาขาวิชาการบริหารการศึกษา หลักสูตรการศึกษาดุษฎีบัณฑิต คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร
Anucha Kornphoung คณะศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร
Sukanya Chaemchoy คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

คำสำคัญ:

การบริหาร, สถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรม, การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม

บทคัดย่อ

การวิจัยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาองค์ประกอบของการบริหารสถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรม โดยการสัมภาษณ์ผู้มีความรู้และประสบการณ์จำนวน 8 คน 2) พัฒนาการบริหารสถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรมด้วยการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม จำแนกเป็น 2 ขั้น คือ ขั้นเตรียมการ และขั้นปฏิบัติการ และ 3) ประเมินผลการพัฒนาการบริหารสถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรมด้วยการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยการประชุมถอดบทเรียนจากกลุ่มเครือข่ายความร่วมมือ กลุ่มผู้บริหารสถานศึกษาและครู และกลุ่มตัวแทนนักเรียน ผลการวิจัย พบว่า

องค์ประกอบของสถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรม มี 2 ระดับ ได้แก่ 1) ระดับสถานศึกษา มี 6 องค์ประกอบ ได้แก่ (1) ภูมิหลังของสถานศึกษา (2) แผนกลยุทธ์ของสถานศึกษา (3) ภาวะผู้นำของผู้บริหารสถานศึกษา (4) โครงสร้างภายในด้าน ICT ของสถานศึกษา (5) การสนับสนุนของรัฐบาลและชุมชน (6) วัฒนธรรมของสถานศึกษา และ 2) ระดับห้องเรียน มิติการจัดการเรียนรู้ ประกอบด้วย 6 องค์ประกอบ ได้แก่ (1) วัตถุประสงค์การเรียนรู้ (2) บทบาทของครู (3) บทบาทของนักเรียน (4) การใช้ ICT สื่อและแหล่งเรียนรู้ (5) การเชื่อมโยงกับเครือข่าย (6) พหุผลลัพธ์ที่ปรากฏเห็น
ผลการพัฒนาการบริหารสถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรมด้วยการวิจัยปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม โดยเลือกโรงเรียนเป้าหมายจำนวน 1 โรงเรียน ซึ่งเป็นศูนย์การเรียนรู้ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงในจังหวัดพิษณุโลก ในขั้นเตรียมการ จัดตั้งทีมวิจัยจำนวน 21 คน และทีมพัฒนา จำนวน 15 คน ทำการวิเคราะห์สภาพแวดล้อมของสถานศึกษา พบว่า ส่วนใหญ่สอดคล้องกับองค์ประกอบของสถานศึกษาแห่งนวัตกรรม และนำจุดอ่อน/อุปสรรคมากำหนดเป็นแนวทางและกลยุทธ์หลัก
3 กลยุทธ์ ได้แก่ 1) พัฒนาระบบ ICT เพื่อสนับสนุนการสร้างนวัตกรรม 2) ส่งเสริมการจัดการเรียนรู้สู่การเป็นสถานศึกษาแห่งนวัตกรรม 3) ยกระดับความร่วมมือกับภาคีเครือข่ายในการพัฒนาสถานศึกษาแห่งนวัตกรรมและขั้นปฏิบัติการ เป็นการแปลงกลยุทธ์สู่แผนปฏิบัติการ พบว่า สามารถดำเนินการเป็นไปตามปฏิทิน และมีการแก้ไขปัญหาระหว่างการปฏิบัติงาน
ผลการประเมินการพัฒนาการการบริหารสถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรม พบว่า บรรลุผลสำเร็จตามเกณฑ์ที่ตั้งไว้ มีปัจจัยความสำเร็จคือ ภาวะผู้นำของผู้บริหาร การสนับสนุนของภาคีเครือข่าย และองค์ประกอบของการบริหารสถานศึกษาพอเพียงซึ่งเป็นพื้นฐานที่ดีของการพัฒนาสู่สถานศึกษาพอเพียงแห่งนวัตกรรม

เอกสารอ้างอิง

เกียรติสุดา กาศเกษม และฉลอง ชาตรูประชีวิน. (2559). การพัฒนาชุมชนแห่งการเรียนรู้ในท้องถิ่นของโรงเรียนเทศบาล ด้วยการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 18(3), 112-124.

ครรชิต พุทธโกษา. (2554). คู่มือการพัฒนาชุมชนแห่งการเรียนรู้ฉบับสมบูรณ์ สำนักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ. สืบค้น 16 มีนาคม 2560, จาก https://www.kruinter.com.

ชัชวาลย์ ทัตศิวัช. (2552). การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR): มิติใหม่ของรูปแบบวิธีวิจัยเพื่อการพัฒนาชุมชนระดับท้องถิ่น. (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยรามคำแหง, กรุงเทพฯ.

ชัยยนต์ เพาพาน. (2559). ผู้บริหารสถานศึกษายุคศตวรรษที่ 21. ใน การประชุมวิชาการระดับชาติ ครุศาสตร์ ครั้งที่ 1 การจัดการศึกษาเพื่อพัฒนาท้องถิ่น สู่ประชาคมอาเซียน : ทิศทางใหม่ในศตวรรษที่ 21 (น. 307). กาฬสินธุ์: มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์.

ธนิก คุณเมธีกุล. (2552). การพัฒนาตัวบ่งชี้คุณภาพการศึกษาเพื่อความเป็นเลิศของสถานศึกษา. (วิทยานิพนธ์ครุศาสตรดุษฎีบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.

พนอรัตน์ ชุนหวานิช. (2550). กระบวนการวิจัยแบบมีส่วนร่วมในการพัฒนาหลักสูตรท้องถิ่นกลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษาศาสนา และวัฒนธรรม ช่วงชั้นที่ 3 ปี ที่ 3 อำเภอพนมทวนจังหวัดกาญจนบุรี. (วิทยานิพนธ์ครุศาสตรมหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยราชภัฏกาญจนบุรี, กาญจนบุรี.

พันธุ์ทิพย์ รามสูต. (2545). การวิจัยปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วม. นครปฐม: สถาบันพัฒนาการสาธารณสุขอาเซียน มหาวิทยาลัยมหิดล.

ศศิประภา ชัยประสิทธิ์. (2552).“องค์กรแห่งนวัตกรรม” ทางเลือกของผู้ประกอบการยุคใหม่. วารสารนักบริหาร, 30(2), 60-63.

ศาลินา บุญเกื้อ และนันทกาญจน์ ชินประหัษฐ์. (2557). รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์การถอดบทเรียนและวิเคราะห์อัตลักษณ์ศูนย์การเรียนตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงด้านการศึกษา. กรุงเทพฯ: ศูนย์สถานศึกษาพอเพียง มูลนิธิยุวสถิรคุณ.

สมนึก เอื้อจิระพงษ์พันธ์. (2552). การจัดการความรู้กับนวัตกรรม. กรุงเทพฯ: สามลดา.

สุกัญญา แช่มช่อย. (2560). การบริหารสถานศึกษาในยุคดิจิทัลสู่การเป็นสถานศึกษาแห่งนวัตกรรม. พิษณุโลก: พิษณุโลกดอทคอม.

สิทธิณัฐ ประพุทธนิติสาร. (2547). การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม: แนวคิดและแนวปฏิบัติ. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).

สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา, กระทรวงศึกษาธิการ. (2560). แผนการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2560-2579. กรุงเทพฯ:
พริกหวานกราฟฟิค.

วชิน อ่อนอ้าย. (2558). รูปแบบการพัฒนาโรงเรียนเอกชนสู่ความเป็นองค์การแห่งนวัตกรรม. วารสารศึกษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร, 17(2), 74-84.

วรลักษณ์ ชูกำเนิด, เอกรินทร์ สังข์ทอง, และชวลิต เกิดทิพย์. (2557). รูปแบบชุมชนการเรียนรู้ทางวิชาชีพอาจารย์สู่การเรียนรู้ในศตวรรษที่ 21 บริบทโรงเรียนในประเทศไทย. วารสารหาดใหญ่วิชาการ, 12(2): 123-134.

อมรรัตน์ จินดา และเอกนฤน บางท่าไม้. (2559). สภาพปัญหาและแนวทางส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสารเพื่อการศึกษาสำหรับสถานศึกษาในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษานครปฐม เขต 2. วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร ฉบับภาษาไทย สาขามนุษย์ศาสตร์ สังคมศาสตร์และศิลปะ มหาวิทยาลัยศิลปากร, 9(1), 403-406.

อรอนงค์ โรจน์วัฒนบูลย์. (2553). การพัฒนาตัวแบบผู้นำเชิงนวัตกรรม. กรุงเทพฯ: สถาบันบัณฑิตพัฒนาบริหารศาสตร์.