ความพึ่งพาทางเศรษฐกิจจากการค้าชายแดน ไทย – กัมพูชา : กรณีศึกษาจังหวัดสระแก้ว

บทคัดย่อ

การค้าชายแดน ไทย – กัมพูชา ทั้งโดย รูปแบบและทิศทางการค้า ตลอดจนแนวโน้มของการค้า ณ ด่านอรัญประเทศ จังหวัดสระแก้ว เป็นตัวอย่างที่สมบูรณ์ที่สุด ทั้งด้วย ขนาด ระดับ และมูลค่าทางการค้าที่สูงที่สุดเป็นอันดับ 3 ของประเทศ รองลงมาจาก อันดับ 1 ด่านสะเดา และ อันดับ 2 ด่านปาดังเบซาร์ โดยมีตลาดโรงเกลือเป็นตลาดการค้าที่สำคัญของไทย ความพึ่งพาทางเศรษฐกิจ จากการค้าชายแดน ไทย – กัมพูชา ใช้ทฤษฎีพึ่งพา ทฤษฎีระบบโลก และทฤษฎีโลกาภิวัฒน์ เป็นหลักในการวิเคราะห์ด้วยวิธีวิทยาในการวิจัย (Research Methodology) ทั้งในเชิงคุณภาพ (Qualitative Approach) ด้วยการวิเคราะห์เนื้อหา (Content Analysis) และในเชิงปริมาณ (Quantitative Approach) ด้วยการใช้สถิติเชิงพรรณาความ (Descriptive Approach) ผลการศึกษาสรุปออกมาเป็น 2 แนวทาง สรุปได้ว่า  1) ในเชิงปริมาณ พบว่าธุรกิจการค้าในตลาดโรงเกลือ การเข้า – ออก ด่านการค้าชายแดนของประชาชนชาวกัมพูชา และการให้อนุญาตแก่รถยนต์นั่งส่วนบุคคล และรถโดยสารสาธารณะ ของชาวกัมพูชา มีความสัมพันธ์ต่อ มูลค่าการค้าสินค้าไทยที่ผ่านเข้าไปในกัมพูชา ในส่วนของแบบสอบถาม 3 ประเภทสำหรับชิปปิ้ง ให้ข้อสรุปที่ตรงกันว่า กัมพูชาพึ่งพาไทย มากกว่าที่จะเป็น ไทยพึ่งพากัมพูชา จากปริมาณ ขนาด และระดับการค้าไทย – กัมพูชา สำหรับผู้ทำการค้าในตลาดโรงเกลือ ให้ข้อสรุปว่า กัมพูชาพึ่งพาไทย ในด้านสินค้าอุปโภคบริโภคและสินค้าแฟชั่น รวมทั้งการแพทย์และการสาธารณสุขของไทย ส่วนไทยพึ่งพากัมพูชา ในด้านการโรงแรมและการท่องเที่ยว เพราะว่ามีกรุ๊ปทัวร์ของไทยเข้าไปอยู่เนืองๆ แต่เมื่อศึกษาด้วยความคิดเห็น พบว่า โดยเฉลี่ยแล้ว กัมพูชาพึ่งพาไทย สำหรับชาวกัมพูชา ให้ข้อสรุปว่า กัมพูชาพึ่งพาไทย 2) ในเชิงคุณภาพ ด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In – depths Interview) มีแนวโน้มว่า กัมพูชาพึ่งพาไทยจากการค้าชายแดน อย่างไม่อาจถ่ายถอนได้ สืบเนื่องมาจากการพัฒนาถนนและปรับปรุงระเบียบวิธีการขนส่งผ่านแดน การเปิดจุดตรวจด่านศุลกากร และสถิติการตรวจคนเข้าเมืองของชาวกัมพูชาในทุกมิติที่เกี่ยวข้อง เมื่อนำผลการศึกษาทั้ง 2 ส่วน มาวิเคราะห์โดยอิงหลักการทางทฤษฎี พบว่า ในความสัมพันธ์บนระนาบเชิงเดี่ยวทางประวัติศาสตร์ ระหว่างไทย – กัมพูชา นั้น ทุกสิ่งยืนอยู่บนหลักการจักรวรรดินิยมทางเศรษฐกิจ (Economic Imperialism) เป็นความพึ่งพาทางโครงสร้าง (Structural Dependency) ที่กัมพูชาขึ้นต่อไทย ตามแนวคำอธิบายของทฤษฎีพึ่งพา (Dependency Theory) และเป็นการครอบงำกัมพูชาโดยอำนาจการเป็นเจ้าผู้ครอบครองในทางเศรษฐกิจ การเมือง และการทหาร ซึ่งความสัมพันธ์ดังกล่าวเป็นไปอย่างไม่เสมอภาคต่อกัน (Hegemony / Rivalry) ตามแนวคำอธิบายของทฤษฎีระบบโลก (World System Theory) มากกว่าที่จะเป็น การผสมกลมกลืนทางวัฒนธรรม (Cultural Assimilation) กล่าวโดยสรุป สภาวะการพึ่งพาทางเศรษฐกิจ จากการค้าชายแดน ไทย – กัมพูชา เกิดขึ้น