การเรียนรู้และถ่ายทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นการทำขนมกงของชุมชน วัดไชโยวรวิหาร จังหวัดอ่างทอง

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา (1) ความรู้การทำขนมกง (2) พัฒนาหลักสูตรการทำขนมกงท้องถิ่น และ (3) เพื่อถ่ายทอดหลักสูตรภูมิปัญญาท้องถิ่นการทำขนมกงแก่สมาชิกชุมชนวัดไชโยวรวิหาร กลุ่มเป้าหมายที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ชุมชนที่เป็นเจ้าของภูมิปัญญาการทำและจำหน่ายขนมกงในตลาดเทศบาลตำบลไชโย และนักเรียนโรงเรียนวัดไชโย เครื่องมือการวิจัยเป็นแบบบันทึกภูมิปัญญาท้องถิ่น แบบบันทึกข้อมูลตำรับอาหาร แบบทดสอบความรู้ก่อนและหลังการอบรม และแบบประเมินความพึงพอใจต่อกระบวนการถ่ายทอดความรู้ โดยใช้วิธีการสัมภาษณ์เชิงลึกเพื่อบันทึกภูมิปัญญาการทำขนมกง สาธิตการทำขนมกงเพื่อถ่ายทำวีดิทัศน์ จัดอบรมเชิงปฏิบัติการแก่นักเรียนชั้นมัธยมปีที่ 3 ของโรงเรียนวัดไชโย วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหา สถิติค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ย ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบค่าที ผลการวิจัยพบว่า ความรู้การทำขนมกงของภูมิปัญญาท้องถิ่นในพื้นที่ตำบลไชโย เป็นภูมิปัญญาที่ได้รับการถ่ายทอดจากบรรพบุรุษ บางส่วนเกิดจากการเรียนรู้ด้วยตนเองในลักษณะครูพักลักจำ ขนมกงที่เป็นเอกลักษณ์ของพื้นที่เป็นขนมประเภททอด มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 3 ½ - 4 นิ้ว ทำจากถั่วเขียวที่นำมาคั่วให้หอม แช่ค้างคืนเพื่อให้ประกอบได้ง่าย หรืออาจใช้วิธีการต้มโดยไม่ต้องแช่ค้างคืน จากนั้นจึงนำมาบดแล้วกวนกับกะทิ น้ำตาลมะพร้าว มะพร้าวขูดขาว และแป้งข้าวเหนียว นวดผสมให้เนื้อเนียน แบ่งเป็นก้อน คลึงเป็นเส้นยาวแล้วจับปลายสองข้างบรรจบกันเป็นวงกลม ด้านบนใช้ถั่วเขียวกวนคลึงเป็นเส้นแล้ววางไขว้เป็นกากบาท ชุบแป้งชุบทอดที่ทำจากแป้งข้าวเหนียวหรืออาจผสมแป้งข้าวเจ้า ไข่เป็ด กะทิ น้ำตาลทราย และแป้งเชื้อ บางส่วนมีการประยุกต์ใช้สารเคมีช่วยเพื่อให้แป้งฟูเบา ทอดในน้ำมันจนสุกกรอบ ทำให้สะเด็ดน้ำมัน พักให้เย็นแล้วจึงบรรจุ ในส่วนสื่อเผยแพร่ในรูปแบบวีดิทัศน์นั้นประกอบด้วยวิธีการทำขนมกงจากภูมิปัญญาท้องถิ่น 3 ราย หลักสูตรท้องถิ่นการทำขนมกง ประกอบด้วยเนื้อหาหลักสูตรจำนวน 5 เรื่อง โดยใช้เวลาอบรม 14 ชั่วโมง   การถ่ายทอดความรู้แก่นักเรียนโรงเรียนวัดไชโย พบว่า นักเรียนมีความรู้หลังอบรมสูงกว่าความรู้ก่อนอบรมอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 และมีความพึงพอใจต่อกระบวนการถ่ายทอดความรู้ในระดับมากที่สุด