การพัฒนาระบบการเกษตรพันธสัญญาปลูกอ้อยในพื้นที่แขวงหลวงน้ำทาสาธารณรัฐประชาชนลาว

บทคัดย่อ

งานวิจัยครั้งนี้มีวัตุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ผลกระทบของการผลิตอ้อยในระบบพันธะสัญญาต่อการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต โดยการดำเนินการวิจัยร่วมระหว่างนักวิจัยไทย-ลาวในการศึกษาและทบทวนเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการผลิตอ้อยแบบพันธสัญญาของสปป.ลาว พื้นที่ตัวอย่างคือ เมืองสิงห์ แขวงหลวงน้ำทา เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่มีการผลิตอ้อยมากที่สุดและมีการผลิตอ้อยแบบเกษตรพันธสัญญาหมู่บ้านที่เลือกมาศึกษามีเกษตรกร
ผู้ปลูกอ้อย 148 คน จำนวน 3 หมู่บ้าน ได้แก่ บ้านพิเย่อ บ้านป่าหวาย และบ้านตาปาว วิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลที่ได้ด้วยกรอบเครื่องมือต่าง ๆ ได้แก่ การวิเคราะห์เชิงปริมาณเปรียบเทียบค่าเฉลี่ย การอธิบายเชิงพรรณนา และการวัดประสิทธิภาพรูปแบบ Data Envelopment Analysis (DEA) ในการประเมินประสิทธิภาพการผลิต ผลการศึกษาพบว่า ลักษณะระบบตลาดอ้อยในภาพรวมของพื้นที่เมืองสิงห์ สปป.ลาวมีลักษณะค่อนข้างเป็นตลาดแบบผูกขาด รูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างเกษตรกรกับผู้รับซื้อในระบบพันธสัญญาอ้อยจะแบ่งออกเป็นสามรูปแบบ รูปแบบที่ 1 ระหว่างหัวหน้าแปลงหรือนายบ้านกับเกษตรกร รูปแบบที่ 2 ระหว่างนายบ้านกับตัวแทนบริษัทจีน และรูปแบบที่ 3 ระหว่างเกษตรกรกับตัวแทนบริษัทจีน ผลการศึกษาพบว่าเกษตรกรเห็นว่าการปลูกพืชภายใต้ระบบเกษตรพันธสัญญามีข้อดีในเรื่องของการได้รับปัจจัยการผลิตต่าง ๆ แต่ความเสี่ยง และต้นทุนที่เกิดขึ้นไม่แตกต่างกัน ผลเชิงบวกที่เห็นได้อย่างชัดเจนจากผลของสวัสดิการและความเป็นอยู่รวมถึงเศรษฐกิจในชุมชนดีขึ้นจากการที่มีการจ้างงานมากขึ้น สาธารณูปโภคขั้นพื้นฐานมีความสะดวกและเพียงพอมากยิ่งขึ้นจากการสนับสนุนของบริษัทที่รับซื้อผลผลิตต่างชาติ ในขณะที่ผลกระทบเชิงลบที่เกิดขึ้นจากระบบเกษตรพันธสัญญาที่เกษตรกรเผชิญได้แก่ปัญหาด้านการผลิตและด้านการตลาด ส่วนแนวโน้มการตัดสินใจการผลิตส่วนใหญยังคงการผลิตภายใต้เกษตรพันธสัญญา นอกจากนี้ในส่วนของผลตอบแทนสุทธิและประสิทธิภาพการผลิตพบว่าการปลูกอ้อยปีที่ 2 ให้ผลตอบแทนสุทธิสูงกว่าการผลิตในปีอื่น ๆ ในขณะที่การประเมินประสิทธิภาพการผลิตอ้อยพบว่าการผลิตอ้อยในปีที่ 3 มีประสิทธิภาพการผลิตสูงกว่าปีอื่น ๆ แสดงให้เห็นถึงแนวทางที่จะเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตในช่วงปีที่ 2 ซึ่งรัฐบาลและบริษัทผู้รับซื้อสามารถที่จะหาแนวทางและกลยุทธ์ที่จะเพิ่มประสิทธิภาพต่อไป