การพัฒนาภูมิปัญญาด้านอาหารพื้นบ้านของผู้สูงอายุ ตำบลเวียงเหนือ อำเภอเวียงชัย จังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิปัญญาและพัฒนาตำรับอาหารพื้นบ้านของผู้สูงอายุ ตำบลเวียงเหนือ อำเภอเวียงชัย จังหวัดเชียงราย เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพและเชิงปฏิบัติการ ศึกษาจากผู้ให้ข้อมูลด้วยวิธีการคัดเลือกแบบเจาะจง ได้แก่ ผู้สูงอายุ ผู้มีองค์ความรู้ภูมิปัญญาด้านอาหารพื้นบ้าน และครูภูมิปัญญาที่มีส่วนร่วมในขั้นตอนการพัฒนาตำรับอาหาร รวมถึงผู้นำชุมชน จำนวน 20 คน ใช้เครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูล ประกอบด้วย แบบสัมภาษณ์เชิงลึก แบบสังเกตพฤติกรรมการมีส่วนร่วม การจัดเวที การพัฒนาตำรับอาหารพื้นบ้าน โดยการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ และวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า 1) ภูมิปัญญาด้านอาหารพื้นบ้านได้รับการสืบทอดมาจากปู่ ย่า ตา ยาย ถ่ายทอดทางวัฒนธรรมมาจากคนรุ่นหนึ่งไปสู่คนอีกรุ่นหนึ่งจนถึงปัจจุบัน และความเชื่อในพุทธศาสนาผ่านประเพณี ได้แก่ ประเพณีสงกรานต์หรือปี๋ใหม่เมือง คนในชุมชนนิยมบริโภคแกงขนุน เพื่อหนุนนำค้ำชูชีวิตเนื่องจากชื่อแกงเป็นสิริมงคล ความเชื่อเกี่ยวกับแกงแค ควรรับประทานช่วงของการเปลี่ยนฤดูกาล เนื่องจากแกงแคเป็นเมนูที่ใช้ผักสมุนไพรจำนวนมากสามารถป้องกันอาการไข้ได้ อาหารพื้นบ้านที่นิยมรับประทานกันในชุมชนส่วนใหญ่เป็นอาหารที่ใช้ผักพื้นบ้านตามฤดูกาล และใช้เนื้อสัตว์เป็นแหล่งอาหารโปรตีนโดยเฉพาะปลา ได้แก่ น้ำพริกปลา แกงผักโฮ๊ะปลาแห้ง แกงบอนแคบหมู แกงแคจิ้นแห้ง ลาบหมู จอผักกาด น้ำพริกน้ำปู๋ น้ำพริกมะกอก น้ำพริกตาแดง ปลาแอ๊บ ข้าวต้มหัวหงอก ขนมจ๊อก และมีน้ำสมุนไพร น้ำตะไคร้ ใบเตย อัญชัญ และ 2) การพัฒนาตำรับอาหารพื้นบ้านของผู้สูงอายุตำบลเวียงเหนืออำเภอเวียงชัย จังหวัดเชียงราย ผู้วิจัยร่วมกับกลุ่มผู้สูงอายุในชุมชนร่วมกันวิเคราะห์แนวทางในการพัฒนา โดยพัฒนาตำรับอาหารตามภูมิปัญญาให้ได้รูปลักษณ์ รสชาติที่เหมาะสม แต่ยังคงเอกลักษณ์ดั้งเดิมของภูมิปัญญาโดยทดลองและพัฒนาทั้งทางด้านรูปลักษณ์ รสชาติ ความพิถีพิถัน และสีสันของอาหารจำนวน 3 ครั้ง
ได้ตำรับอาหารมาตรฐาน 4 ตำรับ ได้แก่ แอ๊บปลา แกงผักโฮ๊ะ แกงบอน น้ำพริกปลา และน้ำสมุนไพร