พลวัตเรือนพื้นถิ่นปกาเกอะญอ: การศึกษาสถาปัตยกรรม ผ่านการผลิตสื่อมานุษยวิทยาทัศนา
DOI:
https://doi.org/10.14456/psruhss.2024.14คำสำคัญ:
ปกาเกอะญอ , มานุษยวิทยาทัศนา , เรือนพื้นถิ่น , สถาปัตยกรรมบทคัดย่อ
การศึกษานี้ประยุกต์ใช้วิธีการผลิตสื่อมานุษยวิทยาทัศนา (Visual Anthropology) เพื่อวิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลงทางด้านสถาปัตยกรรมเรือนพื้นถิ่นปกาเกอะญอ ตั้งแต่ พ.ศ. 2500-2562 และปัจจัยที่เกี่ยวข้องในพื้นที่หมู่บ้านแม่ขะปูเปียง ตำบลบ่อแก้ว อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ ผลการศึกษาพบความแตกต่างด้านรูปแบบและพื้นที่ใช้สอยของเรือนพื้นถิ่นจำนวน 7 ลักษณะ ความเปลี่ยนแปลงเกิดจาก 6 ปัจจัย คือ วิถีชีวิตและอาชีพ ศาสนาและความเชื่อ เศรษฐกิจ ทรัพยากรชุมชน สภาพอากาศ และสาธารณสุข ส่วนการคงอยู่เกิดขึ้นจาก 2 ปัจจัย คือ วิถีชีวิตและอาชีพ ศาสนาและความเชื่อ สะท้อนให้เห็นการประนีประนอมกับความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับบรรพบุรุษ วิถีชีวิต และการจัดการทรัพยากรชุมชน ทั้งนี้ ยังเป็นผลสืบเนื่องจากการผสมผสานการจัดการปกครองของรัฐกับโครงสร้างระบบสังคมและวัฒนธรรมเดิมของกลุ่มชาติพันธุ์
มานุษยวิทยาทัศนาเป็นวิธีการที่สามารถอธิบายปรากฏการณ์เปลี่ยนแปลงเบื้องต้นทางด้านสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นผ่านมุมมองของเจ้าของวัฒนธรรมได้ ผลการประเมินสื่อพบว่า ชุมชนตระหนักถึงความสำคัญของการใช้สื่อเพื่อเก็บรวบรวมข้อมูลทางวัฒนธรรม ต้องการให้พัฒนาเพิ่มเติมด้วยการขยายขอบเขตของเนื้อหาเพื่อประโยชน์ด้านการศึกษาของสถานศึกษาและการใช้ประโยชน์ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ส่วนผู้ทรงคุณวุฒิเสนอแนะให้มีการเพิ่มเติมมิติทางภูมิสังคมและวัฒนธรรม ทั้งนี้ มีข้อเสนอแนะจากการวิจัยโดยควรบูรณาการวิธีการศึกษาทางสถาปัตยกรรม เทคโนโลยีและสื่อสารสนเทศ และประวัติศาสตร์ ฯลฯ ร่วมด้วย
เอกสารอ้างอิง
ธนิศร์ เสถียรนาม, และนพดล ตั้งสกุล. (2559). สถานภาพผลงานวิชาการการศึกษาเรือนพื้นถิ่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย. วารสารวิชาการสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างวินิจฉัย, 15(1), 59-75.
นฤมล ลภะวงศ์, และอนุรักษ์ ปัญญานุวัฒน์. (2557). กระบวนการจัดการเพื่อรักษาอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอบ้านหนองมณฑา อำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่. วารสารวิชาการการท่องเที่ยวไทยนานาชาติ, 10(2), 44-55.
พงศ์ชวิน อุดหนุนสมบัติ, และเทิดศักดิ์ เตชะกิจขจร. (2561). กระบวนการก่อสร้างเรือนปกาเกอะญอแบบดั้งเดิมกรณีศึกษาโครงการบ้านวัฒนธรรมบ้านโป่งลึก-บางกลอย อำเภอแก่งกระจาน จังหวัดเพชรบุรี. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พิสุทธิลักษณ์ บุญโต (บ.ก.). (2562). ปกาเกอะญอ ณ ว่าเป่อโข่: เรื่องราวผู้คนและชุมชนบ้านแม่ขะปูเปียง อำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่. เชียงใหม่: ทริโอ แอดเวอร์ไทซิ่ง แอนด์ มีเดีย.
มริษฎดา สมใจมาก, และเชาวลิต สัยเจริญ. (2562). พลวัตเรือนพื้นถิ่นของชาวกะเหรี่ยงปกาเกอะญอในพื้นที่ต้นน้ำแม่แจ่มอำเภอกัลยานิวัฒนา จังหวัดเชียงใหม่. วารสารสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างวินิจฉัย คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 18(2), 1-19.
วรเมธ ยอดบุ่น. (2548). อัตลักษณ์ของชาติพันธุ์ในบริบทการท่องเที่ยว: ศึกษากรณีหมู่บ้านรวมมิตร อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วิฑูรย์ เหลียวรุ่งเรือง, และลลิตา จรัสกร. (2561). พลวัตสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นลาหู่ในพื้นที่ภาคเหนือตอนบนของประเทศไทย. เจ-ดี: วารสารวิชาการ การออกแบบสภาพแวดล้อม, 5(1), 45-59.
ศุภกร ชูทรงเดช, ทรงศักดิ์ ปัญญา, จตุพร ปิยสุรประทีป, วรรณธวัช พูนพาณิชย์, เสาวลักษณ์ เขียนนอก, วัชรินทร์ มณีวงษ์, จุฑามาส เรืองยศจันทนา. (2556). เล่าเรื่องผ่านสายตาคนท้องถิ่น คู่มือประกอบการสร้างสื่อสารคดีเชิงมานุษยวิทยา. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).
สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ. (2562). คลังข้อมูลงานวิจัยไทย. สืบค้น 2 พฤษภาคม 2565, จาก http://researchgateway.in.th/search/index
สุวิชาน พัฒนาไพรวัลย์. (2561). รูปแบบเขตสังคมและวัฒนธรรมพิเศษ ชุมชนปกาเกอะญอฤๅษีคนต้นทะเล
บ้านมอทะ-หม่องกว๊ะ ตําบลแม่จัน อําเภออุ้มผาง จังหวัดตาก. วารสารวิจิตรศิลป์, 9(1), 195-257.
อัครพงศ์ อนุพันธ์พงศ์. (2550). บ้านเรือนชาวเขากะเหรี่ยงปกาเกอะญอ: ความยั่งยืนและการปรับตัวภายใต้นิเวศวัฒนธรรมไร่หมุนเวียน (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
อาณาจักร หลักชัย, และวีระ อินพันทัง. (2560). การแปรเปลี่ยนของสถาปัตยกรรมเรือนอยู่อาศัยที่สัมพันธ์กับปัจจัยด้านเศรษฐกิจ: กรณีศึกษาบ้านปลาค้าว ตำบลปลาค้าว อำเภอเมือง จังหวัดอำนาจเจริญ. วารสารดำรงวิชาการ, 16(2), 86-114.
Guindi, F. E. (2015). Chapter 13: Visual Anthropology. In Bernard, H. R. and Gravlee, C. C. (eds) Handbook of Methods in Cultural Anthropology (2nd Ed.). Washington D.C.: Rowman & Littlefield.
Paula, R. F., & Cóias, V. (2015). Practices resulting from seismic performance improvement on heritage intervention. In Seismic Retrofitting: Learning from Vernacular Architecture (pp. 23-28). CRC Press. https://doi.org/10.1201/b18856-4
Schäuble, M. (2018). Visual anthropology. The International Encyclopedia of Anthropology, 1-21. https://doi.org/10.1002/9781118924396.wbiea1969
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2024 วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความหรือข้อคิดเห็นใดใดที่ปรากฏในวารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงครามเป็นวรรณกรรมของผู้เขียน ซึ่งบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย บทความที่ได้รับการตีพิมพ์เป็นลิขสิทธิ์ของวารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลสงคราม
