การสื่อความหมายของภัณฑารักษ์วัยเก๋า :ชุดนิทรรศการร่องรอยราชดำเนิน ในมิวเซียมสยาม

ณิชา  แหสกุล

doi:10.14456/psruhss.2024.48

ผู้แต่ง

ณิชา แหสกุล สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยมหิดล จังหวัดนครปฐม 73170

DOI:

https://doi.org/10.14456/psruhss.2024.48

คำสำคัญ:

การสื่อความหมาย , พิพิธภัณฑ์ทางเลือก , นิทรรศการร่องรอยราชดำเนินนิทรรศการผสานวัย, ภัณฑารักษ์วัยเก๋า , มิวเซียมสยาม

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการสื่อความหมายในพิพิธภัณฑ์ทางเลือกสมัยใหม่ ผ่านนิทรรศการร่องรอยราชดำเนิน นิทรรศการผสานวัย ของมิวเซียมสยาม โดยวิธีการเชิงคุณภาพ โดยเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร การสัมภาษณ์ภัณฑารักษ์วัยเก๋าจำนวน 3 ท่าน และการเก็บข้อมูลพื้นที่จริง กรณีศึกษาชุดนิทรรศการ “ร่องรอยราชดำเนิน: นิทรรศการผสานวัย” นิทรรศการหมุนเวียนที่จัดแสดงเมื่อ 2 ก.ค. – 31 ต.ค. 63 โดยมิวเซียมสยาม เขตพระนคร กรุงเทพฯ และวิเคราะห์ข้อมูลด้วยแนวคิดพื้นที่แห่งความทรงจำ, การสื่อความหมายของพิพิธภัณฑ์ในศตวรรษที่ 21 ผลการศึกษาพบว่านิทรรศการชุดนี้มีกระบวนการสร้างตัวตนของนิทรรศการจากเสียงของภัณฑารักษ์วัยเก๋า พิพิธภัณฑ์ดึงความทรงจำและประวัติศาสตร์ของผู้สูงวัยเป็นเรื่องเล่าเชื่อมโยงผ่านบุคคล อาคาร สถานที่ วัตถุในราชดำเนิน นิทรรศการชุดนี้มีการสื่อความหมายเพื่อรักษา และประกอบสร้างความทรงจำของบุคคลขึ้นมาใหม่ โดยสะท้อนให้เห็นถึงบริบทของสังคมในช่วงเวลาหนึ่ง ๆ ผ่านมุมมองจากความทรงจำของผู้สูงวัยที่มีต่อการจดจำถนนราชดำเนิน อีกทั้งยังสะท้อนถึงบทบาทเบื้องหลังของพิพิธภัณฑ์ผ่านประเด็นของสังคมสูงวัยในปัจจุบัน โดยพิพิธภัณฑ์คล้ายกับศูนย์ข้อมูล (Information center) ที่เน้นการสื่อความหมายในหลากหลายรูปแบบ นิทรรศการร่องรอยราชดำเนิน เป็นต้นแบบนิทรรศการทางเลือกใหม่ในสังคมไทย ด้านการมีส่วนร่วมระหว่างภัณฑารักษ์กับผู้สูงวัย และการนำเสนอความทรงจำที่เท่าเทียม นิทรรศการทำหน้าที่เป็น Realms of Memory ศูนย์รวมการนำเสนอวิสัยทัศน์ของพิพิธภัณฑ์ที่มีมุมมองการสื่อสารและบอกเล่าด้วยลักษณะล่างสู่บน มองเห็นคุณค่าและความสำคัญของบุคคลทั่วไปอย่างเท่าเทียม

เอกสารอ้างอิง

กระทรวงศึกษาธิการ. (2552). บทความ: แหล่งการเรียนรู้ตลอดชีวิต. https://shorturl.asia/K0OYw

คมลักษณ์ ไชยยะ. (2562). พื้นฐานแนวคิดสัญวิทยาของโรล็องด์ บาร์ตส์. วารสารวิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา, 7(2), 27-62.

พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545. (2545, 19 ธันวาคม). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 119 ตอนที่ 123ก. หน้า 16-21.

มนุษย์ต่างวัย. (2562). ภัณฑารักษ์วัยเก๋า นักเล่าเรื่องสูงวัยใน ‘มิวเซียมสยาม’ หนึ่งในพิพิธภัณฑ์แห่งชาติที่สำคัญของประเทศไทย. สืบค้น 15 พฤศจิกายน 2566, จาก https://www.facebook.com/watch/?v=371523300173766

มิวเซียมสยาม. (ม.ป.ป). ร่องรอยราชดำเนิน. https://sites.google.com/view/traces-of-ratchadamnoen/home.

มิวเซียมสยาม. (ม.ป.ป). สูจิบัตรนิทรรศการร่องรอยราชดำเนิน. https://archives.museumsiam.org/index.php/exh-tmp-24-01-001-2.

สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ. (2561). National Discovery Museum Institute สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ (สพร.). สืบค้น 13 พฤศจิกายน 2566, จาก http://knowledge-center.museumsiam.org/book-detail/6812#.X2t4tWgzY2w

สายชล สัตยานุรักษ์. (2548). การสร้างความเป็นไทย กระแสหลัก และ "ความจริง" ที่ "ความเป็นไทย" สร้าง. กรุงเทพฯ: โอเพ่นบุ๊คส์.

Beck, L., & Cable, T. T. (2011). The gifts of interpretation. Urbana: Sagamore Publishing.

ICOM. (2022). ICOM announces the alternative museum definition that will be subject to a vote. https://icom.museum/en/news/icom-approves-a-new-museum-definition/

ICOM. (2022). Museum Definition. สืบค้น 20 พฤศจิกายน 2566, จาก https://icom.museum/en/resources/standards-guidelines/museum-definition/

Kapukotuwa, A. (2017). Museum Exhibition, Interpretation and Communication Techniques. International Journal of Research in Economics and Social Sciences (IJRESS), 7(2), 168-179.

Nora, P. (1989). Between Memory and History: Les Lieux de Memoire. Special Issue: Memory and Counter-Memory/Spring.

Papaioannou, G., & Stergiaki, A. (2012). Students as Co-Curators in the Virtual Museum of Folk Musical Instruments for Children: Roles, Rules and Realities. International Journal of Heritage in the Digital Era, 1(4), 631-645.

UNESCO Director-General, Bokova, I. G. (2016). Recommendation concerning the Protection and Promotion of Museums and Collections, their Diversity and their Role in Society adopted by the General Conference at its 38th Session, Paris, 17 November 2015, Conference proceeding in Conference 38th Session, Paris, 17 November 2015. (pp. 1-58), UNESCO. สืบค้น 1 ธันวาคม 2566, จาก https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000246331

Wells, M., Butler, B. H., & Koke, J. (2016). Interpretive planning for museums: Integrating visitor perspectives in decision making. Routledge Publishers.